En wat denkt de freelancer over de toekomst van zijn werk?

De stem van de freelancer

Vandaag beleven we een golf van veranderingen op de Europese arbeidsmarkt. Tegelijk worden we om de oren geslagen met een resem goed onderbouwde trendrapporten, zoals onlangs van OESO, over de toekomst van werk.

Maar in veel van deze debatten ontbreekt de stem van de freelancers zelf.  De auteurs van dit rapport Future of Work Study 2022: The Voice of the Freelancers gaan er daarom prat op dat ze bij meer dan duizend freelancers in Europa peilden naar hun inzichten, motieven, wensen en zorgen. Die grote representativiteit maakt een en ander ook voor ons herkenbaar en interessant.

Flexibel en al dan niet op afstand

Let wel, de ‘gig economy’ waarvan sprake in deze studie omvat freelancers, consultants en onafhankelijke professionals, alsook uitzendkrachten (tijdelijke contractanten). Sommigen werken via de onlineplatforms (in het vakjargon spreekt men van Freelance Management Systemen of FMS), die vraag en aanbod van diensten met elkaar verbinden. Anderen leggen zelf contact met hun partners of klanten.

Let ook nog op dit belangrijk onderscheid: bij lokaal werk moet de werkkracht persoonlijk aanwezig zijn, terwijl bij werk op afstand (ook bekend als ‘werken in de human cloud’) overal ter wereld taken kan vinden en uitvoeren. De alomtegenwoordigheid van de smartphone en de snelle breedband maken veel mogelijk. Bijgevolg worden steeds meer mensen, ook werknemers, het gewoon om via ICT op afstand waardevol werk te verrichten en tegelijk hun onderlinge relaties te onderhouden. Het maakt hen  gelukkiger en productiever.

Voor zover nog nodig toonde de coronapandemie overtuigend aan dat flexibilisering en plaats- en tijdonafhankelijk werken goed mogelijk is. Het traditionele ‘9 tot 5’-dienstverband  waarbij je wekelijks een groot aantal werkuren aan één enkele werkgever verkoopt, wordt steeds minder aantrekkelijk en minder nodig. Veel mensen willen meer flexibiliteit en vrijheid over waar, wanneer, waaraan en hoe ze werken. De gig-economie en de freelancebeweging worden nu naar voor geschoven als een broodnodige en niet te stoppen ontwrichting. De Europese arbeidsmarkten en de wetgeving zullen zich daaraan moeten aanpassen.

Die terminologie toch!

Het viel ons op dat ‘gig worker’ en ‘freelancer’ in het Engelstalige rapport naast elkaar gebruikt worden. In het Nederlands bestaat er o.i. geen goed woord om dat ‘gigwork’ adequaat te vertalen. Klusjeswerker is bijvoorbeeld te pejoratief voor tijdelijke projecten en specifieke opdrachten die enig specialisme vergen. Anderzijds worstelen ook de auteurs van het onderzoeksrapport met de onterechte volkse associatie dat het bij freelancen en gigs voornamelijk gaat om laag betaalde koerierdiensten.

NextConomy gebruikt daarom bij voorkeur het begrip ‘talent economy’ om het inzetten van hoogopgeleide freelancers te onderscheiden van de ‘gig economy’ of ‘klussen economie’. Een overgrote meerderheid van de freelancers in ons land maakt deel uit van de talent economy bevestigt het recente Freelancer Focus rapport van Unizo.

Imagokwestie of basisverzuchting

Alom zoeken legitieme zelfstandigen naar maatschappelijke erkenning voor hun bewuste keuze. Ze willen zich niet meer schikken naar dat oude arbeidsmodel dat hen echt niet past. Maar tegelijk willen zij niet als tweederangsburgers beschouwd worden door de associatie met het laagwaardig transactiewerk van de zogeheten gig-economie of het platformwerk. Zij halen immers hun eigenwaarde en kracht uit hun groeiende netwerken en hun expertise om zelfstandig moeilijke taken tot een goed einde te brengen. Dat staat mijlenver van die  eenmalige opdrachten op afroep.

Legitieme zelfstandigen zoeken alom naar maatschappelijke erkenning voor hun bewuste keuze.

Regelgeving en maatschappelijke erkenning

Zoals we al vaak berichtten op Nextconomy blijft het wel van essentieel belang dat zij die dat nodig hebben wettelijk beschermd worden. Tegelijkertijd moet men “de toekomst van werk” tot bloei laten komen. Verstikkende of verouderde regels zijn hier uit den boze.

We mogen freelancers gerust als ‘early adopters’ beschouwen. Zowel bedrijven als individuen zullen de voordelige realiteit van de freelance- en gig-economierevolutie moeten erkennen en zich eraan aanpassen. In tegenstelling tot wat conservatieve krachten hopen, kan de klok niet meer teruggedraaid worden naar hoe het vroeger was: de geest is voor altijd uit de fles.

Dat zal resulteren in een gemengd personeelsbestand dat zowel juridisch, technologisch als beleidsmatig gelijk ‘gefaciliteerd’ moet worden, liefst binnen een aangepaste wetgeving. Ja, net als Nextconomy breekt deze studie ook een lans om de muur tussen freelance en het traditionele voltijds werk af te breken. Deze twee gescheiden werelden moeten mettertijd samensmelten.

In tegenstelling tot wat conservatieve krachten hopen, kan de klok niet meer teruggedraaid worden naar hoe het vroeger was: de geest is voor altijd uit de fles.

Voor een nieuwe regelgeving pleit het rapport duidelijk voor een brede en permanente dialoog tussen alle relevante belanghebbenden – van politici en overheidsdiensten tot overheden, platforms , bedrijven en – het allerbelangrijkste – de freelancers zelf. Verwonderlijk toch dat het ook in de EU nog niet vanzelfsprekend om hier niet enkel de klassieke sociale partners aan het woord te laten.

Resultaten en bevindingen

Doorheen het rapport brengt “The Voice of the Freelancers” een heldere analyse met een overzichtelijke stand van zaken. We kwamen uit bij een mix van opmerkelijke prioriteiten en voor de hand liggende bevestigingen.

• Freelancen is zeker niet alleen iets voor jongeren: 55% van de ondervraagden is ouder dan 35 jaar. De leeftijdspiramide is evenwichtig gespreid.
• De grote meerderheid van de freelancers is goed opgeleid: 60% heeft een universitair diploma.
• Freelancen of solo-ondernemen omvat een ruime verscheidenheid aan taken in een groot en gevarieerd aantal sectoren: van consultancy en IT-werk tot bouw, verzorging, rechtspraktijk, aanneming, vertaling, redactie, accounting, kunsten…
• Veel freelancers verdienen ruim boven het gemiddelde Europese salaris van 2.570 euro: 21% verdient maandelijks 2 tot 5.000 euro en 10% verdient meer dan 5.000 euro.
• 80% van de freelancers beschouwen hun freelance activiteit als een bewuste levensstijlkeuze die ze willen blijven aanhouden.
• 90% beweert gelukkig te zijn met het freelancerschap, en bijna evenveel ziet het als een opportuniteit om nieuwe vaardigheden te ontwikkelen.
• 50% verklaarde meer dan 30 uur per week te werken.
• De groei van de markt betekent ook dat er veel meer gig-platforms zijn om uit te kiezen.
• Freelancers en andere gig-werkers dragen flexibiliteit, variatie en keuzevrijheid hoog in het vaandel.
• Freelancers erkennen ook dat flexibiliteit gepaard gaat met een ‘always-on cultuur’. Ze schakelen hun telefoon of computer ’s avonds niet uit: de prijs om een onafhankelijke contractant met een gevarieerde en interessante beroepssituatie te kunnen zijn?
• Freelancers zijn tevreden met hun technologische toegang tot een breed scala van wereldwijde mogelijkheden: ze zijn niet langer beperkt tot de grenzen van hun dorp of stad.
• De toetredingsdrempels zijn zeer laag: je hebt weinig investeringen nodig en je kan relatief snel geld beginnen te verdienen.
• Volgens Eurostat werken intussen meer dan 28 miljoen mensen in de EU via de snel groeiende digitale arbeidsplatforms. In 2025 zou dat aantal 43 miljoen bedragen.
• In landen waar deze freelance zelfstandigheid niet wordt erkend, zijn er bedrijven die particulieren in staat stellen facturen te sturen voor hun werk zonder dat ze een eigen bedrijf nodig hebben.
• Freelancers zijn vaak zelfstarters die, al dan niet via hun informeel netwerk, zelf hun eventuele problemen oplossen en tegelijk graag hun collega’s helpen. Ze huiveren van vergaderingen, van formele structuren en van tijd verspillen aan ‘kantoorpolitiek’ of machtsspelletjes…

Besluit: HR beleid moet volgen

Bedrijven en organisaties zullen hun structuren en vooral hun aanwervings- en inkoopprocessen moeten aanpassen om het nodige open talent in hun personeelsbestand te integreren. Een goed begrip van hoe je met freelancers kan werken in een peer-to-peer setting is echt van vitaal belang

Ook deze studie benadrukt een gekende evidentie: door freelancers in te huren, maken bedrijven gebruik van hun reeds opgedane projectervaring en hun grote kennis van uitdagingen bij  verschillende merken en sectoren.

Kortom, deze studie is een zoveelste belangrijke stapsteen naar een grotere maatschappelijke en politieke erkenning van het freelancen.

Lees ook :

• Het boek ‘Mis geen talent’ (die Keure), dat een praktische handleiding is om dit integraal talentbeheer uit te rollen.
• Bekijk het webinar van Center for the Transformation of Work, waarin het onderzoeksrapport werd voorgesteld (vanaf 14’ kijken; Engelstalig)