"Exploring the future of work & the freelance economy"
SLUIT MENU

Freelance recepten voor de oververhitte arbeidsmarkt

Momenteel is het “alle hens aan dek” om de woelige uitdagingen op de arbeidsmarkt aan te pakken. Dan past het zeker om onze maatschappelijke uitdagingen ook kritisch en creatief te benaderen. Focus dus op een constructief voorstel van arbeidsmarktspecialist Vickie Dekocker.

Vickie Dekocker is iemand die vanuit haar ruime ervaring rond arbeidsmarkt thema’s al heel wat denkwerk verrichtte. Zij is sinds 1 maart 2021 senior Expert Onderwijs & Arbeidsmarkt bij Agoria Vlaanderen en tevens gastprofessor aan de KU Leuven. Daar doceert ze het vak “Arbeidsmarktbeleid”,  voornamelijk aan toekomstige HR managers.

Voorbijgestreefde structuren

Ze steekt meteen van wal: “De maatschappij functioneert op een ritme dat nog steeds geënt is op het ritme van eerst studeren, dan werken, en dan met pensioen gaan. Alle werkstructuren gaan daarbij uit van een productieproces waarbij de werknemer zijn arbeidstijd en productiviteit inruilt voor loon. Maar er zijn allerlei nieuwe trends en technische fenomenen die maken dat dit systeem eigenlijk totaal voorbijgestreefd is. Zo creëert de structurele tweedeling tussen werknemer of werkgever nieuwe conflicten die allerlei uitzonderingen in het leven roepen.”

Voor Vickie Dekocker is het concept van freelancen en het toenemend aantal freelancers een belangrijk signaal dat er een dringende nood bestaat aan een verandering rond arbeidsmarktbeleid.

Meer nog, voor Vickie Dekocker is het concept van freelancen en het toenemend aantal freelancers een belangrijk signaal dat er het arbeidsmarktbeleid dringend aan verandering toe is. Elke freelancer toont aan dat het werk van de toekomst er een is van verschillende werkgevers of wisselende opdrachten en dus een combinatie van rollen.

Freelancers leren ook op een informele en persoonlijke manier:  bijvoorbeeld op maat en in functie van een nieuwe opdracht. Als je die gedachte verbreedt, dan zouden we moeten toestaan dat ook werknemers afwisselend kunnen werken voor verschillende werkgevers. Of dat ze verschillende opdrachten uitvoeren en rollen vervullen, al naargelang de behoeften, hun interesses en mogelijkheden.

We zouden moeten toestaan dat ook werknemers afwisselend kunnen werken voor verschillende werkgevers.

Blokkering

Maar het dominante frame van onze werkorganisatie laat zoiets niet toe. De systemen van fiscaliteit, arbeidsrecht, sociale zekerheid, opleidingen zijn allemaal gebaseerd op een vaste één-op één relatie tussen werkgever en werknemer met contractueel bepaalde arbeidstijden en met specifieke productiviteit in ruil voor loon. De implicaties daarvan reiken heel ver: tot en met het sociaal overleg, de paritaire comités, de fondsen voor permanente opleiding… “Al je sociale rechten zijn afgeleid van je prestaties tijdens de arbeidstijd. Het noodzakelijke leren zit hier zelfs niet inherent in vervat.”

Door sociale innovaties en technologische evoluties moeten we wel steeds meer uitzonderingen en afwijkingen op dat systeem gaan toepassen. “Freelancen is een overduidelijke afwijking op de unieke werkrelatie werkgever-werknemer, student-ondernemers en jobstudenten zijn uitzonderingen op het aspect leren en ook tijdens je pensioen kan je nu onder bepaalde voorwaarden blijven werken of leren.”

Politieke moed gevraagd

De huidige boom in het freelancen is duidelijk het sterkste bewijs dat de klassieke structuren en statuten van het arbeidsmodel niet meer volstaan of beantwoorden aan de complexe realiteit van vandaag. Toch verandert er nauwelijks iets aan de juridische arbeidsstructuren en de uitgangspunten van de fiscaliteit of sociale zekerheid. Maar de factoren ‘arbeid ‘ en ‘productiemiddelen’ hebben door de automatisering, de globalisering en het databeheer al lang totaal andere vormen aangenomen.

De huidige boom in het freelancen is duidelijk het sterkste bewijs dat de klassieke structuren en statuten van het arbeidsmodel niet meer volstaan of beantwoorden aan de complexe realiteit van vandaag.

Deze trends worden door de belanghebbende spelers uiteraard erkend. Maar er is geen politieke moed om de huidige werkstructuren reglementair te herdenken. “Dus dan raak je verwikkeld in banale discussies als: zijn die platformwerkers nu al dan niet vergelijkbaar met werknemers of moet je toch richting zelfstandige kijken? Zo huppelen we van de ene uitzonderingsregel naar de andere extra beschermende bepaling.”

Een ander gevolg, en dat ook al in eerdere artikels aan bod kwam, is de te kleine arbeidsmobiliteit:  Werknemers hebben weinig marge om zich op iets nieuws voor te bereiden. Er is te weinig permanente vorming en er zijn te weinig incentives.

We moeten alle werkenden echt in een praktische modus van

‘levenslang leren en werken’ kunnen brengen.

De samenhang van leren en werken moet er dringend komen in het arbeidscontract. “Leren moet werken worden en omgekeerd.” Die beide werelden moeten elkaar doorkruisen. Freelancers gaan bijvoorbeeld totaal anders te werk: zij leren per project en zijn daar zelf verantwoordelijk voor, het is op maat en informeel. Maar werknemers leren vooral via collectieve formele opleidingen via opleidingsfondsen.

Werknemers delen!

In afwachting van die verhoopte revolutie in het denken over werken en leren begrijpt Vickie Dekocker echt niet waarom er niet meer gedacht wordt in termen van het delen van werknemers of het opdelen van jobs in rollen. De arbeidsmarktkrapte zorgt ervoor dat er voor bepaalde profielen niet voldoende werkzoekenden zijn, waardoor het ontdubbelen in 2 of minder complexe jobs of rollen zich opdringt.

62,4 %  van de ondernemingen staat er toch voor open om werknemers te delen met andere werkgevers. Concreet kan er vooreerst één arbeidsovereenkomst zijn met alle werkgevers, er kunnen meerdere arbeidsovereenkomsten lopende zijn waarbij enkele al dan niet tijdelijk worden gedeactiveerd. Er kunnen ook joint ventures tussen werkgevers worden opgericht en werknemers kunnen onder voorwaarden van elkaar ter beschikking gesteld, al naargelang de behoefte, het seizoen enz.”

De voordelen liggen voor de hand: “Voor bedrijven maakt het delen van werknemers het mogelijk om ontslagen te beperken en werknemers te houden door ze te delen. Ze kunnen meer gespecialiseerde profielen en ondersteunende profielen aantrekken, zelfs als er geen voltijds werk voorhanden is. Voor werknemers levert het kunnen werken in verschillende bedrijven extra leeropportuniteiten en ervaring op. Het draagt ook bij tot de noodzakelijke arbeidsmobiliteit.”

Lees ook :

Philip Verhaeghe
Philip Verhaeghe is een onafhankelijk governance adviseur en een freelance redacteur over ondernemerschap en bestuur voor vakbladen, bedrijven en organisaties. Onderzoekt zowel de nieuwste trends als de klassieke uitdagingen die het verschil kunnen maken in de bestuurskamer of het directiecomité. Is als freelance redacteur ook actief voor onder meer Bestuurder”, “Guberna” en “Etion”. Werkte als algemeen secretaris voor VKW, het Instituut voor Bestuurders, Corgo en RNCI. Bekijk alle berichten van #Philip Verhaeghe