Zo wapen je je tegen schijnzelfstandigheid – deel 3

Vrijheid van organisatie van het werk

1. Welke verbintenis ga je aan?

De vrijheid van organisatie van het werk staat of valt om te beginnen met het soort verbintenis dat je sluit in het contract: de resultaatsverbintenis of de middelenverbintenis. Wat is het verschil?

De resultaatsverbintenis

In deze samenwerkingsvorm bepalen de resultaten van een opdracht of de samenwerking al dan niet geslaagd is. Bijgevolg hangt de vergoeding hier ook aan vast. Dat betekent dat je als freelancer ervoor moet zorgen dat je alle informatie zo gedetailleerd mogelijk van je opdrachtgever doorkrijgt. We zien dat deze contracten vooral in de IT-sector gangbaar zijn. Zo is de ontwikkeling van bepaalde software een perfect voorbeeld van een welomschreven resultaat. Eigen aan de resultaatsverbintenis is dat indien het resultaat niet wordt bereikt, je aansprakelijkheid als freelancers in het gedrang komt. Mogelijk gevolg? Discussie over de betaling van je opdracht. Daarom raden we creatieve freelancers bijvoorbeeld aan om te kiezen voor een middelenverbintenis. De perfecte foto, baseline of vertaling is vaak voor interpretatie vatbaar en is beter geen aanleiding om te discussiëren over betalingen.

De middelenverbintenis

We raden dus aan om voor freelancecontracten te kiezen voor een middelenverbintenis. Daarmee verklaar je als freelancer dat je alle mogelijke middelen die je ter beschikking hebt, inzet om de beoogde resultaten te bereiken. Net als het goede-huisvader-principe. Zo zet je al je kennis, competenties, expertise en middelen in die nodig zijn om de opdracht tot een goed einde te brengen. Is er discussie over de kwaliteit van het werk? Dan is het aan de opdrachtgever om aan te tonen dat de freelancer zich niet als een goede huisvader gedragen heeft. Hiermee hoeft jouw aansprakelijkheid als freelancer niet in het gedrang te komen.

In het contract

Het soort verbintenis zit in het contract vervat: in de clausule rond ‘onafhankelijkheid’ of de clausule rond ‘aansprakelijkheid’.

2. Intuita Personae. Opnemen of niet?   

Deze clausule bepaalt dat de identiteit van de wederpartij doorslaggevend is om de overeenkomst te sluiten. In geval van freelancecontracten betekent dit dat opdrachtgevers eenzijdig afdwingen dat de opdracht alleen door één bepaalde freelancer kan uitgevoerd worden. Dat lijkt ergens logisch aangezien een freelancer zich net met zijn of haar expertise en skills onderscheidt van anderen. Toch zijn hier verschillende bedenkingen bij. Deze clausule neemt juridisch gezien het karakter aan van een instructie, wat haaks staat op het criterium ‘vrijheid van organisatie van het werk’. Bovendien kom je als freelancer in de problemen wanneer je plots ziek valt of onverwacht de opdracht niet zelf kan uitvoeren en dus een beroep moet doen op freelancecollega’s of onderaannemers. Sterker nog, deze bepaling houdt ook voor de opdrachtgever beperkingen in. Wat als je als freelancer vaststelt dat voor een bepaald deel van de opdracht een collega-freelancer beter geschikt is? Een ‘goede huisvader’ signaleert dit aan de opdrachtgever. Het best mogelijke resultaat moet voor beide partijen het uitgangspunt zijn.

In het contract

Stelt de sociale inspectie vast dat deze clausule in het contract vermeld staat, dan kan het vermoeden van schijnzelfstandigheid rijzen. We raden daarom aan deze clausule niet op te nemen in freelancecontracten. Deze clausule komt vaak voor in overeenkomsten met tussenpartijen die deze bepaling vooral hanteren als commercieel instrument. Vermeld liever al op voorhand in het contract hoe je onvoorziene omstandigheden opvangt bij (onverwachte) afwezigheden van de freelancer.

3. Met welke middelen werkt de freelancer?

Heeft een freelancer recht op een gsm of laptop van de opdrachtgever? Het is een van de vele praktische vragen waar opdrachtgevers en freelancers op botsen. Zeker bij opdrachten waarbij de freelancer inhouse bij de klant werkt. We raden aan om zoveel mogelijk eigen materiaal te gebruiken. Toch is een pc of laptop van de klant soms nodig omwille van de interne systemen en IT-veiligheid. Dit kan zeker, maar maak goeie afspraken. Heb je nood aan een apart gsm-nummer voor je opdracht, dan zijn er twee mogelijkheden. Of je gebruikt een toestel van de klant. Waarbij je strikt het onderscheid maakt tussen het toestel voor deze opdracht en je persoonlijke toestel dat je voor je andere zelfstandige activiteiten en persoonlijk gebruik hanteert. Hou het gebruik zuiver. Of je voorziet zelf een toestel en nummer voor deze opdracht. Hiervoor kan je aparte (prijs)afspraken bepalen in het contract.

In het contract

Gebruikt een freelancer toestellen en systemen van de opdrachtgever? Lijst dit allemaal op in het contract. Dit staat mee in het voorwerp van de overeenkomst, bij de omschrijving van de opdracht.

4. Kan ik mij als freelancer voorstellen in naam van mijn klant?

Juridisch gezien mag je je als zelfstandige niet verbinden aan je opdrachtgever ten opzichte van derden. Het moet dus in elk geval duidelijk zijn dat je als externe of als freelancer werkt.  En zorg dat dit voor álle partijen duidelijk is. Zowel binnen als buiten de organisatie. Hetzelfde geldt voor derden waarmee je samenwerkt om de opdracht uit te voeren.

In het contract

Er is geen aparte clausule in het contract waarin dit concreet vermeld staat. Maar het valt wel onder het onafhankelijkheidsprincipe dat stelt dat je als zelfstandige op geen enkel moment een arbeidsverhouding aangaat met de opdrachtgever.

In deze reeks las je eerder al:

Criterium 1: de wil van de partijen

Criterium 2: vrijheid van organisatie van arbeidstijd

Komt nog aan bod:

Criterium 4: hiërarchische controle