SLUIT MENU

Sofie Cabus: “Er wordt nog te weinig ingezet op zelfstandig leren”

Bereidt het onderwijs voor op een loopbaan in de arbeidsmarkt van vandaag? Leren de jongens en meisjes vandaag wat ze nodig hebben om succesvol te zijn op een arbeidsmarkt die volop verandert? Vragen waarmee NextConomy naar het Onderzoeksinstituut voor Arbeid en Samenleving (HIVA) trekt.

Sofie Cabus, verbonden aan het HIVA, zit met haar onderzoek naar levenslang leren op het snijpunt van onderwijs en arbeidsmarkt. De afgelopen jaren werkte ze met steun van de Europese Commissie aan het horizon 2020-project ‘Enliven’ , waarin ze onder meer op zoek ging naar wat maakte dat de ene persoon wél, en de andere niet aan levenslang leren doet.

Size matters

Een belangrijke factor is de grootte van de onderneming, zo blijkt. Dat heeft te maken met twee elementen. “Ten eerste de financiële slagkracht van een bedrijf: hoe groter het bedrijf, hoe groter over het algemeen de financiële slagkracht”, zegt ze. “ZZP’ers en microbedrijven (ondernemingen met maximaal vijf werknemers) hebben het financieel moeilijker en zullen daarom minder inzetten op levenslang leren.” Daarnaast is er ook een heel praktische drempel: hoe kleiner de onderneming, hoe moeilijker het werk te organiseren valt als één iemand een opleiding aan het volgen is. In het extreme geval: wie doet het werk als de freelancer in de klas zit?

Dat werknemers in grote ondernemingen veel meer leren dan in micro-ondernemingen, blijkt ook uit een opvallende vaststelling uit het onderzoek van Sofie Cabus. “De financiële crisis en de dubbele dip van 2012-2013 was voor vele freelance ICT’ers een beweegreden om hun zelfstandige praktijk of micro-onderneming in te ruilen voor een vaste baan in een een grotere onderneming”, zo ontdekte ze. “Wel, we zien dat die mensen door die beweging van dat microbedrijf naar die grote bedrijven meer aan levenslang leren zijn gaan doen. Zo zie je dat de grootte van het bedrijf heel erg bepalend is of je aan levenslang leren kan doen.”

Leren als deel van het werk

Ook de sector waarin je actief bent, ook als freelancer, is van belang, vervolgt Sofie Cabus. “Neem nu de ICT-sector: daar is levenslang leren bijna een onderdeel van de baan. Als je bijvoorbeeld een website aan het ontwikkelen bent en een bepaald commando niet kent en dat dan opzoekt, dan ben je levenslang aan het leren”, illustreert ze. ICT’ers, en ook freelancers, hebben het vrij makkelijk om informeel te leren, als onderdeel van het werk.

“Maar kijken we dan naar de sector van de persoonlijke zorg en dienstverlening, dan stellen we vast dat daar veel minder van mensen verlangd wordt dat ze zich op lange termijn blijven om- en bijscholen, omdat de sector niet zo onderhevig is aan verandering. De doelstelling van levenslang leren is in die sector anders dan voor wie in de ICT werkt.”

Daarbij komt dat ook het opleidingsniveau een bepalende factor is: hoogopgeleiden doen vaker aan levenslang leren dan laagopgeleiden.

Goed onderwijs doet leren

Of je levenslang gaat leren, hangt ook in grote mate af van je schoolervaring. Zo bleek uit het onderzoek van Sofie Cabus dat pas later gaan specialiseren in het secundair onderwijs – concreet: de brede eerste graad – gunstig is voor levenslang leren. “Bovendien blijkt dat, en ik gebruik een echt Vlaams woord, goesting voor onderwijs de basisvoorwaarde is om later nog aan onderwijs en training te doen als volwassene. Die goesting voor onderwijs wordt in ons Vlaams systeem beknot wanneer men bijvoorbeeld moet zittenblijven of afstromen van ASO naar een lagere richting. Die zaken maken dat men later meer huiverachtig tegenover onderwijs staat.”

Maar onderwijs bepaalt ook mee of iemand zélf voldoende initiatief neemt in een arbeidsmarkt waar niet alleen freelancers ‘self propelling’ moeten zijn, maar ook werknemers meer en meer de boodschap krijgen dat ze ‘aan het stuur zitten’, dat ze ‘zelfleiderschap’ moeten tonen. Een tijd waarin iedereen geacht wordt intra- of entrepreneur te zijn. “Er wordt inderdaad op heden te weinig ingezet op dat zelfstandig leren, de onderzoekershouding. Maar ik denk echt dat de onderwijshervorming 2019 met de basisvormende eerste graad van het secundair onderwijs hoopgevend is. Ook duaal leren, waarin jongeren op redelijk jonge leeftijd al leren om school en werk te combineren.”

STEM-competenties

En als ze zelf aan de knoppen zou zitten om het onderwijs beter af te stemmen op de noden van de hedendaagse arbeidsmarkt? “Er zijn verschillende elementen waar je aan kan denken. Met de digitalisering en de Industrie 4.0 kan er meer op STEM-onderwijs ingezet worden. En dan denk ik vooral aan het gebrek aan meisjes in die richtingen”, zo zou haar voorstel klinken. “STEM-onderwijs zal ervoor zorgen dat die leerlingen onderzoekscompetenties vergaren en meer kans hebben op een job. Maar het kan ook zorgen voor een positievere onderwijservaring, wat hun goesting in levenslang leren vergroot. Ook later gaan specialiseren in het secundair onderwijs, en meer het idee om samen tot aan de meet te geraken, óók in het secundair, dat kunnen ook gunstige evoluties zijn voor ons onderwijs.”

Freelance journalist. Doet van horen, zien en schrijven over o.a. HR en de arbeidsmarkt. Bekijk alle berichten van Timothy Vermeir