“Een degelijk pensioen voor zelfstandigen”

“Mocht je vijf jaar geleden aan tien arbeidsmarktdeskundigen gevraagd hebben wat het grootste probleem is van onze arbeidsmarkt, dan zouden er vijf gezegd hebben ‘hoge loonkosten’, en de andere vijf ‘te weinig flexibiliteit’. Dat is historisch zeker een probleem in ons land”, steekt professor Stijn Baert (UGent) van wal.

Flexibiliteit is nodig

De arbeidseconoom ziet vandaag wel verbeteringen tegenover toen, met dank aan de regering Michel die – “naast een aantal minder goede dingen”, voegt hij toe – de flexibiliteit verhoogde, in het bijzonder met de wet wendbaar en werkbaar werk van Kris Peeters.

“Daarnaast is er natuurlijk het systeem van flexi-jobs dat is uitgebreid, waardoor er veel meer mensen zijn ingestapt”, vervolgt hij. “Er zijn dus wel een aantal stappen gezet zodat de héél grote pijnpunten toch wat zijn afgevlakt, maar we zijn nog altijd niet de meest flexibele arbeidsmarkt van Europa – verre van.”

En flexibiliteit is nodig, argumenteert Stijn Baert, omdat het ervoor zorgt dat mensen op de juiste positie terechtkomen. Pas als de kost om een moeilijke relatie te beëindigen redelijk is, zullen ondernemingen makkelijker medewerkers aantrekken. Bovendien is het ook nodig om te concurreren met de landen rondom ons die flexibeler zijn – kijk naar de keuze van e-commercebedrijven voor Nederland.

Té veel flexibiliteit is ook niet goed

Pleit hij dan voor een verregaande flexibilisering, zodat medewerkers zonder slag of stoot kunnen worden aangetrokken en waarmee de relatie al even makkelijk kunnen worden stopgezet? Neen, zeker niet. “Door een verregaande flexibiliteit krijg je gemakkelijk een arbeidsmarkt met twee snelheden. Er zal een segment van mensen zijn die geen probleem hebben om een goede baan te vinden, een goed loon te onderhandelen, voldoende stabiliteit te bewaren, in goede werkomstandigheden te werken… Maar daarnaast zal dan óók een segment ontstaan met heel veel korte contracten, met minder goede lonen, minder goede omstandigheden. Door een méér flexibele arbeidsmarkt zou je die twee snelheden – die we nu al merken – versterken.”

De verkiezingen zijn in aantocht, wat maakt dat partijen ideeën lanceren, óók over de arbeidsmarkt. “Het is duidelijk dat zeker Open VLD, nog meer dan de N-VA, staat voor de uitbreiding van de flexi-jobs. Het is ook Philippe De Backer die dat ook heeft geïntroduceerd. Ik zou iets verder gaan dan wat we nu hebben, maar niet zo ver als in hun voorstel. Ik begrijp uit de debatten dat het hun bedoeling is dat je flexi-jobs met elkaar zou kunnen combineren, terwijl vandaag een flexi-job alleen mogelijk is naast een volwaardige baan. Door toe te staan dat flexi-jobs worden gestapeld, creëer je opnieuw die arbeidsmarkt op twee snelheden.”

Zelfstandige arbeid aantrekkelijk maken

Ondernemingen die onvoldoende flexibel kunnen omgaan met hun personeelsbestand (en geconfronteerd worden met hoge loonkosten), kijken met interesse naar de freelancer-markt. Wat denkt Stijn Baert van een arbeidsmarkt van freelancers, zoals die wel eens voorspeld wordt? “Het is een moeilijke vraag, en valt erg samen met wat ik daarnet zei: sterk freelance bevorderen, betekent automatisch kiezen voor een systeem met minder werkzekerheid en meer survival of the fittest, een systeem waarbij je haves en have-nots zal hebben. Werkgevers zullen dat zeker interessant vinden, en sommige werknemers ook, maar voor anderen is dat minder evident.”

Neen, meer dan voor een ‘ver-ZZP’ing’ pleit Baert voor het aantrekkelijker maken van álle vormen van zelfstandige arbeid. Dat komt ook de freelancer ten goede. “Ik denk bijvoorbeeld aan de pensioenen: zelfstandigen bouwen niet zo’n interessant pensioen op als ze daar zelf niet voor sparen. De verschillen zijn groot, in het bijzonder met ambtenaren. Dat gelijktrekken door ervoor te zorgen dat een zelfstandige die heel zijn leven gewerkt heeft ook een degelijk pensioen heeft: dat is absoluut verdedigbaar. Daarbij kan dat ten koste gaan van wie vastbenoemd is bij de overheid: ik spreek tegen mijn eigen winkel, maar die twee mogen toch wat naar elkaar toegroeien.”