Fairwork zet 5 standaarden uit voor ‘gigwork’
Wereldwijd nemen miljoenen mensen regelmatig via allerlei digitale platformen of apps werkopdrachten aan, soms zelfs in precaire omstandigheden. Want platformwerkers hebben nauwelijks mogelijkheden om te onderhandelen over hun arbeidsvoorwaarden. Hun opdrachtgevers, die vaak aan de andere kant van de wereld wonen, spelen hen graag tegenover elkaar uit. Interview met Karolien Lenaerts – deel 2
Met Karolien Lenaerts, onderzoeksleider bij HIVA- KU Leuven, bespreken we een opvallend onderzoeksproject: de Fairwork Foundation van het Oxford Internet Institute.
Karolien kent initiatiefnemer Professor Mark Graham goed: “Hij is een voorloper in het onderzoek naar de rol van digitalisering en van internet in de globale arbeidsmarkt. Zijn innovatief onderzoek steunt op informatie van de platformwerkers en platformen zelf. Ik waardeer ook zijn globale focus. We weten nog weinig over platformwerk in Europa en de VS. En er is bitter weinig aandacht voor de miljoenen platformwerkers in de landen op weg naar ontwikkeling”, zegt Lenaerts.
Creëren platformen in landen in ontwikkeling niet slechts de perceptie van economische voortuitgang?
Fairwork krijgt financiële steun en academische medewerking van stakeholders uit verschillende landen. Om het welzijn en de kwaliteit van het werk van (zelfstandige) platformwerkers te verbeteren wil het, een beetje zoals Fairtrade, zoveel mogelijk onlineplatformen certificeren. Als er een manier bestaat om concurrerende platformen kwalitatief met elkaar te vergelijken, dan hebben platformwerkers, klanten of managers argumenten in handen om de minder deugdelijke platformen onder druk te zetten. Zo vraagt Karolien Lenaerts zich luidop af of sommige platformen mensen effectief ondersteunen om economisch actief te zijn of hen eerder terug aan hun huis kluisteren. “Creëren platformen in landen in ontwikkeling zo niet slechts de perceptie van economische voortuitgang?“ Ook uitbuiting is de sector niet vreemd. “Iemand biedt op het platform op de aangeboden taken en besteedt ze dan met persoonlijke winst uit aan anderen die er nog veel minder voor verdienen.”
Fairwork-criteria
Na enkele workshops bij de Internationale Arbeidsorganisatie (ILO) heeft Fairwork principes voor fatsoenlijke arbeidsvoorwaarden in de internationale gigeconomie ontwikkeld. De Fairwork Foundation zal de deelnemende platformen evalueren en een score van maximum 10 punten toekennen. Na zijn eerste evaluaties in (Zuid-)Afrika en Azië zal Fairwork de komende maanden ook de Duitse en Britse platformen onder de loep nemen. Interessant, want zo krijgen we een eerste zicht op de werkomstandigheden waar Europese gigworkers en freelancers mee betrokken zijn.
We vatten deze 5 pertinente Fairwork-criteria, elk 0, 1 of 2 punten waard, hier samen:
- Fair loon: Werkers krijgen, ongeacht hun arbeidsclassificatie, een fatsoenlijk minimuminkomen in hun eigen rechtsgebied, rekening houdend met de werkgerelateerde kosten. Karolien Lenaerts: “Persoonlijk vind ik dit aspect cruciaal. Voor studenten die werken als ‘food delivery drivers’ is de vergoeding vaak de reden waarom ze ermee stoppen. We kennen ook gevallen van Uber-chauffeurs die geld leenden om een betere auto te kunnen kopen, maar daarna van het platform geschrapt werden en dus bleven zitten met hun dure auto én de lening.”
- Faire arbeidsvoorwaarden: De platformen nemen proactieve maatregelen om de gezondheid en veiligheid van werkers te bewaken en hen tegen taakspecifieke arbeidsrisico’s te beschermen. “Op dit punt zijn de Europese vakbonden al heel actief.”
- Faire contracten: De platformen hanteren transparante, beknopte en toegankelijke arbeidsvoorwaarden volgens het plaatselijke recht, waarbij ook hun aansprakelijkheid erkend wordt. Al bestaat hier in het algemeen veel onduidelijkheid over. “Zolang je in België onder de belastingvrije grens van 6.000 euro per jaar blijft, verdien je te weinig om de activiteiten te erkennen als een economische activiteit. Platformwerkers kennen vaak hun eigen status niet of zijn onzeker over hun contract. Soms staan er fouten in die je moeilijk kan rechtzetten.”
- Fair beheer: De platformen hanteren een goed gedocumenteerde en gecommuniceerde administratieve procedure voor het contractbeheer, voorzien van een billijke conflictbehandeling en dito contractbeëindiging. “Dit is problematisch bij platformen met een zetel en helpdesk in het buitenland wat soms grote vertragingen oplevert als je hulp nodig hebt.”
- Faire vertegenwoordiging: Werkers hebben het recht zich in collectieve organen te organiseren en de platformen zijn bereid om met de vertegenwoordigers samen te werken of te onderhandelen.
Transparantie
Karolien Lenaerts besluit: “Dit breed gedragen initiatief van Fairwork verhoogt de transparantie over de echte kernaspecten van het platformwerk. Bovendien biedt het de platformen een instrument tot zelfregulering. Dit onderzoek is ook breed toepasbaar over alle landen en sectoren heen. Uiteindelijk geeft Fairwork de platformwerkers een stem, een keuzemogelijkheid en de kans ervaringen te delen. Hopelijk slaagt Mark Graham er in platformen en beleidsmakers te overtuigen om mee te werken!”
Lees hier het eerste deel – Welk beleid reguleert de platformeconomie? – van het interview met Karolien Lenaerts.
