Europese Unie wil platformeconomie reguleren, met of zonder de sociale partners
Een korte Europese update rond ‘Platformwerk’.
Sociale uitdagingen
Commissievoorzitter Ursula von der Leyen presenteerde begin 2020 haar eerste plannen voor meer sociale rechtvaardigheid in onze sociale markteconomie. Voortbouwend op de “Europese pijler van de sociale rechten” met de 20 principes ontvouwde ze plannen om samen met de sociale partners ook de nieuwe uitdagingen in de wereld van het werk te lijf gaan. Omwille van de soms penibele werkomstandigheden van de platformwerkers beloofde het Commission Work Programme 2021 ook daarover een nieuwe wetgeving, liefst tegen het eind van dit jaar. Vandaar deze korte Europese update rond ‘Platformwerk’.
Wat verstaat de EU onder platformwerkers?
Personen die dankzij een digitaal platform, en dit met meer of minder zeggenschap, tegen betaling bemiddelde diensten verrichten of specifieke taken uitvoeren (op locatie of online) voor een derde opdrachtgever, ongeacht hun sociaal statuut (werknemer, zelfstandige of een derde tussencategorie).
Ongeveer 11% van de Europese beroepsbevolking zegt al diensten te hebben verleend via platformen zoals Airbnb, Deliveroo, Takeaway, Uber, UberEats enzomeer.
Een platform vol vragen
Over platformwerk zijn er intussen al veel delicate vragen opgedoken. Zoals: onder welke afspraken kunnen deelnemers aan platformwerk terugvallen op de vakbonden voor een vorm van collectieve belangenbehartiging voor betere werkomstandigheden? Worden de juridische obstakels voor collectieve loononderhandelingen van atypische werkers weggewerkt? Zullen ‘gig workers’ beter geïnformeerd worden over hun sociale rechten en de risico’s die ze nemen op het vlak van hun sociale bescherming? Denk daarbij ook aan gezondheids- en veiligheidsproblemen wegens Corona. Komt er meer transparantie en voorspelbaarheid van de arbeidsvoorwaarden? Welk sociaal vangnet komt er voor de zogenaamde “zelfstandigen” die via een platform volledig afhankelijk zijn van één enkele opdrachtgever? Wat met de grijze zones zoals schijnzelfstandigheid? Welke verantwoordelijkheden dragen de opdrachtgevers en de platformen zelf? Wat met de donkere kantjes van digitalisering op het vlak van big data, algoritmisch beheer, privacy, sociale controle, stress…?
Kortom: hoe organiseert men hier de basisrechten van de (laaggeschoolde) werker?
Op de Europese agenda
Omdat platformwerk zich over de landsgrenzen heen uitstrekt, wordt één Europese oplossing voor een duurzame platformeconomie moeilijk. De EU heeft bovendien weinig bevoegdheden op sociaal-juridisch vlak. Elke lidstaat heeft zich intussen hierop anders georganiseerd vanuit zijn eigen economisch weefsel en wettelijk kader. We moeten dus eerst naar meer informatie-uitwisseling tussen de landen en meer overleg rond de nodige beleidsingrepen.
Vanuit de wens de sociale dimensie van Europa te versterken, hoopt de Commissie toch dat elk nationaal systeem een adequate dekking zal bieden. Minstens voor faire minimumlonen. Want waardig, transparant en voorspelbaar werk is essentieel voor ons economisch model. De Commissie vraagt dus dat alle werkenden worden ondersteund om in hun levensonderhoud te kunnen voorzien. En dat men de werklozen helpt een baan te vinden en de noodzakelijke competenties te verwerven.Bij wijze van aanzet heeft Roberto Viola van het directoraat-generaal de uitdagingen van het platformwerk destijds duidelijk uitgeschreven in een lezenswaardige analyse.
In haar opdrachtbrief aan Nicolas Schmit , de nieuwe Commissaris voor werk en sociale rechten, sprak Van der Leyen alleszins ook de wens uit “dat de bestaande EU-wetgeving op dit gebied nauwlettend gehandhaafd wordt en dat hij ook manieren zoekt om de arbeidsomstandigheden van de platformwerknemers te verbeteren”.
Consultatiefase
In februari 2021 zette de Commissie een nieuwe stap: een eerste consultatieronde bij de Europese sociale partners. De vragenlijst peilt naar hun beleidsvoorstellen ter verbetering van de arbeidsomstandigheden. Margrethe Vestager besloot bij de voorstelling: “Platforms kunnen mensen helpen nieuwe banen te vinden en nieuwe zakelijke ideeën te verkennen. Tegelijkertijd moeten we ervoor zorgen dat onze Europese waarden goed geïntegreerd zijn in de digitale economie. Deze nieuwe werkvormen moeten duurzaam en eerlijk blijven.”
Platforms kunnen mensen helpen nieuwe banen te vinden en nieuwe zakelijke ideeën te verkennen. Tegelijkertijd moeten we ervoor zorgen dat onze Europese waarden goed geïntegreerd zijn in de digitale economie. Deze nieuwe werkvormen moeten duurzaam en eerlijk blijven.
Als de Europese sociale partners hierover onderling niet willen onderhandelen, start de Commissie de tweede fase van het raadplegingsproces. Als de sociale partners nog steeds niet willen meewerken zal de Commissie tegen het einde van het jaar zelf met een initiatief komen. Dat moet dan nog wel naar het EU-parlement en de Raad. We moeten dus nog wat geduld oefenen. Maar ondertussen beschouwen het Britse Hooggerechtshof Uber-chauffeurs en de Nederlandse rechter de Deliveroo-maaltijdbezorgers als werknemers, niet als zelfstandigen. Ook vaardigden verschillende EU-landen toch zelf al beschermende regels uit…
Meer informatie