Boeiend opinie-onderzoek bij Europese Freelancers

Wat is een van onze grote bezorgdheden bij Nextconomy? Dat er zo weinig wetenschappelijk onderzoek bestaat over het belang en de specifieke problematiek van freelancers in België. Meten is immers weten. Op het jaarlijkse freelancerfocusrapport van UNIZO ism Graydon en de inmiddels ook al enkele jaren oude SERV-studie na is het hier een grote leegte.

Daarom kijken we met belangstelling naar elk vergelijkbaar studieproject over de landsgrenzen. In een reeks van  3  bijdragen berichten we over 3 recente onderzoeken naar de omvang en de trends in de wereld van de freelance kenniseconomie.

Deel 1 – Freelancing in Europe 2021

Het freelancersplatform Malt en de Boston Consulting Group BCG  hebben vorige zomer 2.324 respondenten bevraagd in Frankrijk, Duitsland en Spanje: niet toevallig de landen waar Malt actief is.  Malt komt overigens binnenkort ook naar België.

Via hun onderzoek Freelancing in Europa 2021  “Welcome to the new work order” wilden zij deze ‘nieuwe klasse van werkenden’ vooral beter begrijpen. Want de sterke opkomst van freelancing is de opvallendste ontwikkeling van de afgelopen twee decennia in Europa. Werken in loondienst bereikte zijn hoogtepunt rond het jaar 2000 maar sindsdien nam het aantal zelfstandigen in heel Europa alleen maar toe. Als speerpunt van de groei van zelfstandig werk vormen freelancers nu het snelst groeiende segment van de Europese arbeidsmark!

Freelancers, wie zijn zij?

In Europa zijn freelancers vooral hoogopgeleide mannen (65%) van 40 jaar en ouder. Meer dan 75% heeft een diploma van hoger onderwijs. De meesten zijn als werknemer gestart maar hebben al 5 tot 9 jaar freelancerservaring.  Ruim 80% werkt rond tech, data, communicatie, grafisch ontwerp, marketing en webapplicaties, SEO-expertise, fotografie of andere creatieve beroepen.

Hoe werken zij?

Hoewel ze ontsnapten aan de rigide beperkingen van 9-tot-5-jobs, werken de meeste freelancers ongeveer evenveel en soms meer dan voltijdse werknemers: gemiddeld 43 uur per week. 66% van de freelancers werkt flexibel en vanop afstand. Ook investeren zij meer dan 5 uur per week aan individuele training. Freelancers lopen echt voorop in het voortdurend leren van nieuwe technieken en toepassingen. Zo blijven ze concurrentieel en zijn ze steeds in staat hun klanten te voorzien van hun geavanceerde expertise.

Waarom zijn zij freelancers?

Een ding is duidelijk: de keuze om te gaan freelancen is geen riskante keuze of een beslissing bij gebrek aan betere mogelijkheden. Neen, het is een overtuigd levensproject, een persoonlijke aspiratie van getalenteerde individuen. Zij hechten vooral belang aan autonomie over hun eigen tijd (81% van de respondenten), het zelf kunnen beslissen over hun projecten (76%) en de eigen keuze van de werkplek en werklogistiek (73%).

Freelancers waarderen dus de vrijheid en het vermogen om hun eigen leven zelf uit te stippelen, om zelf te kunnen beslissen met wie ze willen werken en hoe ze hun kennis willen kapitaliseren. Dit in tegenstelling tot werknemers die doorgaans enkel instructies van de leidinggevenden in hun organisatie opgelegd krijgen. 75 tot 85% van de ondervraagde freelancers wil echt niet meer terug naar zijn vaste baan.

Freelancing is een echte en volwaardige carrièrekeuze. Freelancers staan in de voorhoede van het nieuwe werken, waarbij flexibiliteit, aanpassingsvermogen en efficiënte resultaatgerichtheid hun belangrijkste onderscheidingskenmerken zijn.  Bedrijven waarderen deze kwaliteiten in hoge mate.

Welke soorten freelancers bestaan er?

Ook deze studie maakt terecht plaats voor differentiatie. In Europa werken meer dan 22 miljoen mensen als zelfstandige. Deze brede categorie gaat van chauffeurs en landbouwers tot artsen en advocaten. Maar ontwikkelaars of ontwerpers worden nog te vaak naast online taxi- en voedselbezorgingsdiensten geplaatst als we het hebben over de “Gig Economy” of “platformeconomie”.

Net als in figuur 1  “Schematic of the three types of platform work selected for in-depth analysis” op pagina 6 van de  Studie “Employment and working conditions of selected types of platform work” van Eurofound  benadrukken de auteurs dat je alle freelancers niet over één kam mag scheren.

Aan de ene kant van het spectrum zien we de platforms die gespecialiseerd zijn in het aanbod van eenvoudige korte-termijn-diensten. Dat leidt tot een hoge prijsconcurrentie tussen de dienstverleners. De werkers op deze platforms krijgen weinig zekerheid en zijn zeer afhankelijk van het wisselend aantal klanten dat het platform wil gebruiken.

Aan de andere kant zien we zelfstandigen met specialisaties waar een grote vraag naar is. Volgens Eurostat zouden er in de drie landen van de Malt-studie meer dan 3 miljoen van deze zelfstandige professionals of  zogenaamde “i-Pros” (professionele Intellectuelen) actief zijn. 

Wat kunnen bedrijven van freelancers leren?

De Europese lockdown heeft belangrijke evoluties rond de (digitale) transformatie van het werk in een stroomversnelling gebracht. In velerlei opzicht zijn freelancers vandaag het toonbeeld van een nieuwe manier van denken over werk. Denk aan organisaties die transformeren naar open netwerken of ecosystemen van getalenteerde individuen die tijdelijk samenwerken aan speciale projecten.

Hoe kunnen verspreide teams het best worden aangestuurd? Hoe bevorder je samenwerking in een virtuele omgeving? Hoe moet je de voordelen van slim werken op afstand benutten? Hoe kunnen we wendbaarder te zijn in een wereld van onzekerheid?

In de context van de huidige radicale veranderingen zijn dit typische vragen waar elke freelancer al lang mee te maken kreeg. Daarom vormen freelancers een interessant observatieveld om inzicht te krijgen in hoe de toekomst eruit zou kunnen zien als bedrijven en individuen hun definitie van werk en hun oude werkmodellen in vraag moeten stellen. Controle kost tijd, terwijl autonomie, flexibiliteit en vertrouwen mensen en teams in staat stellen om snel te handelen en sneller te beslissen.

Wat zijn de belangrijkste obstakels?

Volgens de onderzoekers begrijpen de Franse, Duitse en Spaanse overheden  de eigenheid  van het freelancen nog te weinig. Bij veel markten en overheidsinstanties heersen nog hardnekkige misvattingen rond het freelancen. Freelancers worden er administratief  behandeld als kleine ondernemingen. Ze moeten hun eigen sociale zekerheid organiseren, hun eigen belastingen aangeven, hun eigen boekhouder zijn of hun eigen financiering rond krijgen. Tot op vandaag hebben veel freelancers nog steeds het gevoel dat ze een miskende en achtergestelde minderheid zijn met onbegrepen noden en behoeften.

Volgens de onderzoekers begrijpen de  overheden  de eigenheid  van het freelancen nog te weinig.

Tot slot  nog een CTA

Als u na het lezen van dit artikel zin hebt om zelf eens mee te doen aan een freelanceropinieonderzoek kunnen we u deze Globale Freelancing-bevraging  van de University  of Toronto (Scarborough) aanbevelen!

Lees ook over een vergelijkend onderzoek – aangeboden aan minister Koolmees – waarin de regelgeving rond zzp’ers in Nederland vergeleken wordt met de situatie in Scandinavië, België en Californië.