Hoe vermijd je met schijnzelfstandigen te werken?
Doe je regelmatig een beroep op zelfstandigen? Dan is het voor jou als opdrachtgever belangrijk dat zij als echte zelfstandigen beschouwd worden, en niet als ‘verdoken’ werknemers. Waarop moet je letten om problemen te vermijden?
Sluit met de zelfstandige die voor jou opdrachten uitvoert een contract af dat geen elementen bevat die eigen zijn aan een arbeidsovereenkomst, zoals vakantiegeld of een groepsverzekering, en laat hem met zijn eigen materiaal werken. Zet geen exclusiviteitsclausule in het contract en laat hem maandelijks een factuur sturen. Zo niet, loop je het risico op een herkwalificatie van je overeenkomst tot een arbeidscontract.
Wat is schijnzelfstandigheid?
Een zelfstandige is zijn eigen baas. Hij bepaalt hoe, wanneer en tot op zekere hoogte waar hij werkt. Een werknemer daarentegen werkt onder gezag en toezicht van een werkgever. Twee totaal verschillende situaties dus. Het kan echter gebeuren dat iemand op papier het statuut van zelfstandige heeft, maar in werkelijkheid werkt voor iemand die in feite als zijn werkgever beschouwd moet worden. Hij zou dus eigenlijk in loondienst moeten werken in de plaats van als zelfstandige. Er is dan sprake van ‘schijnzelfstandigheid’.
De verleiding om iemand als zelfstandige tewerk te stellen in de plaats van als werknemer kan groot zijn. Een werknemer is voor de opdrachtgever immers veel duurder dan een zelfstandige. In het geval van een werknemer liggen de sociale zekerheidsbijdragen veel hoger (zeker voor de werkgever) en bovendien genieten werknemers een aantal sociale en financiële voordelen die zelfstandigen niet kennen en waarvoor je dus ook niet (rechtstreeks) moet betalen (13de maand, vakantiegeld, ontslagvergoeding …).
Welke sancties riskeer je wanneer je een schijnzelfstandige tewerkstelt?
Wordt schijnzelfstandigheid vastgesteld bij iemand die opdrachten voor jou uitvoert, dan zal dat voor jou als opdrachtgever bijzonder vervelende gevolgen hebben. Je zal dan namelijk beschouwd worden als een werkgever die zijn wettelijke verplichtingen niet nagekomen is. De gevolgen zijn niet min:
- Financiële sancties: bij ontdekking kan de opdrachtgever verplicht worden om achterstallige sociale zekerheidsbijdragen en bedrijfsvoorheffing te betalen, vaak met boetes en nalatigheidsinteresten. Dit kan tot 3 jaar teruggaan, en bij bewezen fraude zelfs tot 7 jaar.
- Arbeidsrechtelijke gevolgen: de relatie kan door de rechter geherkwalificeerd worden als een arbeidsovereenkomst, waardoor de werkgever verplicht wordt om alle voordelen van een werknemer toe te kennen (zoals vakantiegeld, 13e maand, ontslagbescherming …).
- Strafrechtelijke vervolging: in uitzonderlijke gevallen kan er zelfs een gevangenisstraf opgelegd worden (al gebeurt dit in de praktijk eerder zelden).
Ook de schijnzelfstandige zelf kan overigens met onaangename gevolgen geconfronteerd worden. Alle voordelen van zijn zelfstandig statuut vallen weg. De btw-administratie kan zijn btw-aftrek van de voorbije jaren terugvorderen. Mogelijk spreekt de fiscus hem ook aan tot betaling van de achterstallige bedrijfsvoorheffing. Hij heeft er dus zelf ook alle belang bij om niet als schijnzelfstandige gekwalificeerd te worden.
Wanneer is iemand een echte zelfstandige?
Alles staat of valt met de vraag of de persoon die voor jou een opdracht uitvoert al dan niet onder jouw gezag werkt. Dat geldt ook wanneer hij werkt onder de vorm van een vennootschap en hij dus via zijn vennootschap jouw opdracht uitvoert.
Bij twijfel bieden deze criteria een houvast. Als zelfstandige:
- kan hij zelf beslissen hoe hij de opdracht uitvoert en hoe hij zijn werk organiseert;
- staat hij niet onder jouw toezicht en wordt zijn werk niet gecontroleerd, enkel het eindresultaat telt;
- kiest hij zelf wanneer hij werkt en wanneer hij vakantie neemt;
- werkt hij voor meerdere opdrachtgevers tegelijk (of zou hij dat op z’n minst moeten kunnen);
- investeert hij zelf in materiaal en mensen;
- heeft hij geen vaste inkomensgarantie.
Werkt die persoon als zelfstandige toch op vaste uren voor jouw bedrijf? Dat kan. Ook wie volgens een vast uurrooster werkt kan immers zelfstandig zijn. Is er een vermoeden van schijnzelfstandigheid en komt het tot een onderzoek, dan zal de sociale inspectie de verschillende criteria afwegen.
Hoe vermijd je schijnzelfstandigheid?
Met een solide contract voorkom je al heel wat discussies. Cruciaal hierbij is dat in de contractuele afspraken elke vorm van gezagsverhouding ontbreekt, met andere woorden beide partijen drukken duidelijk de wil uit om op zelfstandige basis samen te werken.
Enkele aandachtspunten:
- Vermijd elementen die eigen zijn aan een arbeidsovereenkomst zoals vakantiegeld, een verdere uitbetaling van het loon door de opdrachtgever tijdens ziekte, of een groepsverzekering.
- Zie er op toe dat degene die voor jou een opdracht uitvoert met eigen werkmateriaal werkt (pc, auto …). Laat hem geen dienst- en kantoormateriaal van jouw bedrijf gebruiken (tenzij eventueel zaken die zeer specifiek zijn voor jouw activiteit en die hij zelf niet geacht wordt te hebben).
- Hoed je voor exclusiviteitsclausules. Een zelfstandige werkt gewoonlijk voor meerdere opdrachtgevers. Laat hem dus niet exclusief voor jou werken.
- Laat de zelfstandige elke maand een factuur sturen. Werk niet met een vast maandloon.
Let op! Een contract alleen is niet genoeg. Belangrijker is dat je de contractbepalingen ook naleeft in de praktijk.
Bron: SBB – Hoe vermijd je met schijnzelfstandigen te werken?
Lees ook :
