SLUIT MENU

Mag je freelancers laten betalen voor bemiddelingsdiensten?

Als freelancer betalen om toegang te krijgen tot opdrachten die via een platform worden aangeboden? Dat is tegen de principes van de Internationale Arbeidsorganisatie én tegen het Vlaams decreet arbeidsbemiddeling, zo zegt Mathias Wouters van de KU Leuven. Toch gebeurt het, óók in België, zo leren we uit een beperkte rondvraag. Zijn die dan allemaal in overtreding?

Het wetgevend kader

Een centraal principe van Conventie 181 van de Internationale Arbeidsorganisatie (IAO) is dat een private arbeidsbemiddelaar op geen enkele manier aan jobzoekenden mag vragen om te betalen voor bemiddelingsdiensten. Behálve als er in de nationale wetgeving een uitzondering is opgenomen. De redenering achter dat principe is eenvoudig: het zijn net de werkzoekenden die het zwakst staan en die het meest behoefte hebben aan de tussenkomst van een arbeidsbemiddelaar. Met dit principe wil de IAO hen beschermen.

België is een van de landen die Conventie 181 van de IAO heeft geratificeerd en omgezet in wetgeving. Het is regionale materie, en dus zijn er decreten in de drie gewesten. “In Vlaanderen is dat principe terug te vinden in het arbeidsbemiddelingsdecreet van 10 december 2010”, zegt Mathias Wouters. Hij doctoreert aan het Instituut voor Arbeidsrecht (KU Leuven) in platformarbeid en hoe internationale afspraken daar structuur in kunnen brengen. Wouters leerde de IAO beter kennen tijdens een stage bij de organisatie in Genève.

Vlaanderen beschermt ook freelancers

“Het IAO-verdrag zelf regelt alleen die gevallen waar een private bemiddelingsdienst een jobzoeker koppelt aan een juridische werkgever”, vervolgt hij. “Maar het Vlaamse decreet over private arbeidsbemiddeling gaat verder dan het IAO-verdrag door ook expliciet zelfstandigen op te nemen.”

Het decreet stelt immers dat het gaat over “het geheel van diensten uitgeoefend door een tussenpersoon die gericht zijn op het bijstaan van werknemers bij het zoeken van een nieuwe tewerkstelling”. Meteen wordt verduidelijk dat “met werknemer zowel werkzoekenden als zelfstandigen worden gelijkgesteld”. Bovendien stelt het decreet duidelijk: de private arbeidsbemiddelaar “vraagt of ontvangt onder geen beding enige vergoeding van de werknemer”. Met andere woorden: in Vlaanderen gelden dezelfde spelregels, of er nu bemiddeld wordt om een werkzoekende aan een arbeidscontract te helpen bij een juridische werkgever dan wel om een freelancer aan een opdracht te helpen bij een opdrachtgever, luidt de redenering. En die spelregels zeggen: géén vergoeding.

Platformen in overtreding

Welke platformen volgens Mathias Wouters moeten beschouwd worden als private diensten voor arbeidsbemiddeling, maar de ‘geen vergoeding’-regel aan hun laars lappen? In Should digital labour platforms be treated as private employment agencies?, dat hij samen met professor Valerio De Stefano (ook KULeuven) schreef voor etui, de European Trade Union Institute, noemt hij Linkedin, Freelancer.com, Care.com, en Upwork.

In de visie van Mathias Wouters is het duidelijk dat dergelijke platformen het IAO-verdrag en het Vlaams decreet overtreden. Door werkzoekenden en freelancers te laten betalen voor premium services, maken zij het moeilijker voor de zwakkeren die zich de premium prices niet kunnen veroorloven, wat indruist tegen het basisprincipe. Toch lijkt het, in deze geglobaliseerde wereld waar platformen internationaal opereren, onwaarschijnlijk dat er opgetreden zal worden, besluit Mathias Wouters. Hoewel de regels ten goede komen aan alle werkzoekenden en opdrachtgevers kan je moeilijk verwachten dat zij een rechtszaak aanspannen om de naleving van die regels af te dwingen, luidt het. “Het sop is de kool niet waard. Het toezicht en de controle op de Vlaamse regelgeving komt toe aan de Vlaamse Gemeenschap en het Vlaamse Gewest. De prioriteiten van de bevoegde toezichthoudende instanties liggen mogelijkerwijze elders.”

Interim management is géén arbeidsbemiddeling

“Voor ons is er alleen sprake van arbeidsbemiddeling in het geval van uitzendarbeid, outplacement, en werving & selectie. Die vallen onder het decreet. In die gevallen is een bijdrage van de werknemer dan ook uit den boze”, vertelt Ann Cattelain wanneer we haar bellen om haar de bevindingen van de KUL-onderzoekers voor te leggen. Cattelain is Directeur van de Juridische Dienst bij Federgon, de federatie van HR-dienstenleveranciers. “Wat betreft interim management: dat beschouwen wij niet als arbeidsbemiddeling. Ook op de erkenningscommissie is dit ook nog niet te sprake gekomen.”

Wat interim management precies is? Cattelain verwijst naar de Federgon-website. Daar lees je dat het gaat over het tijdelijk inhuren van een hooggekwalificeerde en ervaren managers. Dat kan via een interim managementbureau die interim managers en inhurende ondernemingen met elkaar in contact brengt. Zo’n bureau kan onder meer ook instaan voor ‘het selecteren en introduceren van de kandidaat’ en zorgen voor ‘een geregelde follow-up en ondersteuning van de interim manager’.  Waarom dat niet onder de noemer van arbeidsbemiddeling past? Ann Cattelain: “Interim management wordt niet beschouwd als arbeidsbemiddeling, omdat het niet bemiddelen is naar arbeid zoals de naam letterlijk zegt, maar naar het uitvoeren van projecten, net zoals projectsourcing. Daarom vallen noch interim management noch projectsourcing onder ‘arbeidsbemiddeling’. Dat blijkt ook uit het decreet arbeidsbemiddeling.”

Dat decreet stelt, in hetzelfde artikel als waar een werknemer zowel een werkzoekende als een zelfstandige kan zijn, immers ook expliciet dat het gaat over “een beroepsactiviteit (…) onder het gezag van een werkgever”. En laat ‘onder gezag’ nu net het kenmerk zijn dat werknemerschap onderscheidt van andere werkrelaties.

In de praktijk?

Maar hoe gebeurt de bemiddeling op het terrein? Betalen freelancers voor de diensten van de ondernemingen die zich tussen hen en de opdrachtgever plaatsen? We belden er enkele op.

“Freelancers betalen nooit”, stelt Mark Willems van jellow.be heel duidelijk. Jellow biedt betaalde abonnementen aan voor ondernemingen die zo toegang krijgen tot de database met freelancers. Ondernemingen die geen abonnement nemen, kunnen, wanneer ze eenmalig nood hebben aan een externe kracht, bij Jellow terecht. Of ze kunnen gebruik maken van de matchmaking-dienst. De onderneming betaalt steeds een bepaalde fee, en Jellow werkt nooit met marges op de tarieven. In geen van deze gevallen zijn er kosten voor de freelancer. “De werkgever is immers de vragende partij”, luidt de redenering bij Willems. “Bovendien zitten de werkgevers een beetje in een machtspositie en willen wij vooral de freelancers helpen om op een bijna moeiteloze manier aan goede opdrachten te geraken.”

ProUnity, waar David Muyldermans CEO is, houdt een ander model aan. De onderneming biedt een technische Vendor Management Solution aan, ondersteunt als Managed Service Provider de ondernemingen en organiseert een marktplaats waar vraag en aanbod elkaar rechtstreeks kunnen treffen. “Registratie van freelancers is kosteloos, registratie van dienstenleveranciers is kosteloos en de registratie van bedrijven is kosteloos”, benadrukt Muyldermans. Hoe ProUnity geld verdient? “We worden betaald op basis van de werkelijke prestaties.” Daarbij zijn er twee modellen: ofwel betaalt de onderneming een vast bedrag per dag – tussen de 8 en 25 euro, klinkt het, afhankelijk van de diensten waarvan men gebruikmaakt – bovenop de afgesproken dagprijs. Ofwel wordt het ingehouden van de afgesproken dagprijs. In dat laatste geval komt de vergoeding voor de diensten van ProUnity uit de fee van de freelancer. Met andere woorden: het is in dat geval de freelancer die betaalt voor de diensten van ProUnity. Al kan die natuurlijk met de opdrachtgever onderhandelen dat de dagelijkse fee wordt bijgeteld bij de dagprijs. Het valt Muyldermans op dat het vooral de overheid is die nog vasthoudt aan het buyer funded model, terwijl de privéondernemingen meestal kiezen voor de supplier funded model.

“Zoekertjessite, géén arbeidsbemiddelaar”

Bij freelancenetwork.be is het de freelancer die betaalt, in de vorm van een abonnement dat toegang geeft tot de contactgegevens van de opdrachtgevers die – gratis – opdrachten posten op het platform. Nick Deloo, die anderhalf jaar geleden freelancenetwork.be overnam, geeft aan dat dit model uitzonderlijk is in de HR-sector, al voegt hij eraan toe het model ook al in de sector van interim management te hebben gezien. “We zien freelancenetwork.be als een jobboard. Andere collega’s zijn achterliggend ook bezig met bijvoorbeeld selectie, maar wij doen dat heel bewust niet en zijn dat ook niet van plan. Wij zijn alleen degene die de partijen met elkaar in contact brengt. Dit model geeft de freelancers de meeste controle: het zijn zelfstandige mensen die een eigen keuze kunnen maken. Wij stellen ons onafhankelijk op en leggen het aanbod in de handen van de freelancers. Dat is de kracht van ons systeem.”

Neen, Nick Deloo beschouwt wat freelancenetwork.be doet niet als arbeidsbemiddeling en dus is het model van het platform niet in overtreding met het decreet, zegt hij. “We zien onszelf meer als een zoekertjessite dan als een bemiddelingsbureau. Als je search & selection gaat doen, dan zit je in de HR-sector. Wij zijn een advertentieplatform, veel meer dan een matchingbureau, net zoals je een kast zou verkopen op tweedehands.be. Het zou een ander verhaal zijn mochten we een percentage van de prijs van de opdracht aanrekenen, maar dat is niet zo. We kennen de cijfers niet, weten niet wie welke opdrachten voor welke onderneming uitvoert. Als je dat allemaal weet, dan zit je meer in bemiddeling. Maar wij dus niet.”

Conclusie

Het arbeidsrecht in ons land, holt achter de feiten aan, ook in dit geval. Het IAO-verdrag wil – terecht! – de meest kwetsbare actoren op de arbeidsmarkt beschermen. Vandaag zijn het de freelancers die zich vaak in een moeilijke positie bevinden ten opzichte van erg machtige ondernemingen. Door de zelfstandigen expliciet mee te nemen in het decreet over private arbeidsbemiddeling, lijkt de Vlaamse regelgeving dat ook te erkennen. En toch blijft het allemaal erg vaag, met een grote grijze zone waarin verschillende interpretaties mogelijk blijven. Zou het een prioriteit kunnen worden voor de nieuwe regeringen in dit land…?

Oproep

Werk je als freelancer zelf via een tussenpersoon die jou in contact brengt met mogelijke opdrachtgevers? Beschouw je die diensten als ‘arbeidsbemiddeling’? Betaal je voor die dienstverlening? Laat het ons weten, in de commentaren onder dit artikel. 

Freelance journalist. Doet van horen, zien en schrijven over o.a. HR en de arbeidsmarkt. Bekijk alle berichten van Timothy Vermeir

Eén reactie op dit bericht