Haal financieel voordeel uit je auteursrechten
Ben je een freelance copywriter, grafisch vormgever, webdesigner? Kortom maak je creatief werk? Dan is de kans groot dat je op jouw werk auteursrechten kunt claimen en dus hieruit financieel voordeel uithalen. Hoe? Dat vertellen Stephane Criel en Jan-Laurens Dierickx, advocaten bij het advocatenkantoor Monard Law.
Wat beschermt het auteursrecht? Welke voorwaarden gelden er? Welke financiële voordelen haal ik eruit? Dit artikel beantwoordt kort en bondig de meest gestelde vragen.
Wat beschermt het auteursrecht?
Het auteursrecht beschermt ‘werken van letterkunde en kunst’ (artikel XI.165 WER).
De wetgeving bevat geen definitie van dit begrip en dus is het aan de rechtbanken om hier invulling aan te geven. Die rechtspraak erkende uiteraard de zogenaamde klassieke werken zoals schilderijen, beeldhouwwerken, boeken … en breidde die lijst stelselmatig uit met andere werken: de lay-out van een website, een brilmontuur, ja zelfs de tekst van een verzekeringspolis.
Opgelet, genres, stijlen, concepten, ideeën zijn op zichzelf niet beschermd via het auteursrecht. Ze zijn vrij voor iedereen. Enkel de specifieke invulling van een idee of concept kan van auteursrechtelijke bescherming genieten.
Een hele waaier dus en daaronder ook teksten die je schrijft voor je opdrachtgever, de huisstijl die je grafisch hebt vorm gegeven, het logo van het product dat je hebt bedacht en uitgetekend voor je opdrachtgever, de vormgeving van de applicatie van het bedrijf ….
Zijn er voorwaarden verbonden aan het auteursrecht?
Om een auteursrecht op een dergelijk werk te kunnen inroepen moet het werk voldoen aan de vereiste van de originaliteit.
Dat betekent dat de auteur bij het tot stand brengen van zijn werk moet beschikken over ruimte om zijn creatieve vrijheid los te laten: hij levert een intellectuele inspanning die in een bepaalde vorm wordt gegoten waarin zijn persoonlijke toets is verwerkt.
Indien het werk wordt bepaald door zuiver technische overwegingen, regels of beperkingen, dan is de kans groot dat er niet kan worden voldaan aan de voorwaarden van de originaliteit. Zo oordeelde de Ondernemingsrechtbank in Gent (recent daarin gevolgd door het Hof van Beroep in Gent) dat er bij het opmaken van een lastenboek wel een menselijke prestatie aanwezig is, maar die is niet voldoende om auteursrecht te verkrijgen. Volgens deze rechtspraak is de inhoud, opbouw, indeling grotendeels functioneel en zakelijk van aard en is de creatieve vrijheid daardoor beperkt.
De originaliteit wordt sinds het Infopaq-arrest van het Europese Hof van Justitie van 16 juli 2009 omschreven als ‘de uitdrukking van de eigen intellectuele schepping van de auteur ervan’: door het maken van vrije en creatieve keuzes kan de auteur aan zijn werk een persoonlijke stempel geven. Zo oordeelde hetzelfde Hof van Justitie in het Painer arrest van 1 december 2011 dat ook bij een portretfoto de auteur diverse keuzes kan maken en op verschillende momenten in de totstandkoming van de portretfoto zijn vrije en creatieve keuzes zal kunnen maken.
De drempel om van auteursrechtelijke bescherming te kunnen genieten is niet hoog. In het bovengenoemde Infopaq-arrest werd immers bepaald dat zelfs een krantenartikel van amper elf woorden auteursrechtelijk wordt beschermd.
Moet je auteursrechten laten registreren om er beroep op te kunnen doen?
In tegenstelling tot patenten of merkenrechten ontstaan auteursrechten vanzelf door het creëren van een origineel werk. Zelfs al is het werk niet helemaal af, kan ook een kladversie of een niet helemaal gelukte of zelfs afgekeurde voorstudie best een ‘werk’ zijn dat voor auteursrechtelijke bescherming in aanmerking komt. De bescherming ontstaat dus helemaal automatisch en gratis.
Welke financiële voordelen kunnen auteursrechten jou opleveren?
Stel je bent een freelance copywriter en schrijft artikels voor een populair maandblad.
Als auteur van uw artikels kan je als enige toestemming verlenen om je teksten te gebruiken, deze mee te delen aan een publiek of deze te bewerken.
Aan die toestemming kan je voorwaarden koppelen, zoals de betaling van een auteursvergoeding. Dat is een vergoeding voor de gebruikrechten die je toekent op je werk. Let wel op, deze vergoeding kan losstaan van de normale vergoeding die je ontvangt voor het uitvoeren van je freelanceactiviteiten (je loon). Om die reden maak je zowel in je freelancecontract als in je facturen best het onderscheid tussen enerzijds de vergoeding voor je prestaties en anderzijds de vergoeding voor je gebruiksrechten. Ga in elk geval hierover in gesprek met je opdrachtgever.
In het algemeen bestaan er twee mogelijkheden om je auteursrechten te exploiteren:
- Je geeft je opdrachtgever een licentie tot het gebruiken van je werk:
Met een licentie geef je de opdrachtgever de formele toestemming om het werk openbaar te maken, te kopiëren, te bewerken, te verhuren, uit te lenen of meer in het algemeen te exploiteren. Hiervoor verkrijg je een bijzondere licentievergoeding (royalty’s). Je blijft wel de eigenaar van de auteursrechten en kan de licentie, onder voorwaarden, terug intrekken.
Je bent vrij in het bepalen van de modaliteiten van de licentie en hoe ver de gebruiksrechten reiken. Een licentie kan zo slechts beperkte gebruikrechten toestaan waardoor je de controle over je werk volledig behoudt. Je geeft je opdrachtgever bijvoorbeeld de toelating tot het gebruik van een gecreëerde afbeelding voor een banner en website maar niet om deze afbeelding te bewerken of op bedrijfsvoertuigen te kleven.
Toets met je opdrachtgever wat zijn doelstellingen zijn en probeer zo goede contractuele afspraken te bekomen. Dit zal de verdere samenwerking enkel ten goede komen.
- Je draagt je rechten volledig over aan je opdrachtgever (cessie):
Je kan er ook voor opteren om je auteursrechten volledig over te dragen aan je opdrachtgever in ruil voor een vergoeding. Hierdoor neem je afstand van de auteursrechten in je werk. Je verkoopt als het ware je intellectuele eigendom. De opdrachtgever wordt immers volledig eigenaar van de auteursrechten in het werk.
Enige uitzondering hierop zijn de morele rechten. De morele rechten in het auteursrecht zijn de rechten die te maken hebben met de immateriële belangen van de auteur, zoals zijn of haar reputatie, zijn ‘integriteit’ en/of de persoonlijke band met het werk in zijn of haar hoedanigheid als maker. In België kan je deze rechten niet overdragen. Het komt echter vaak voor dat opdrachtgevers dit contractueel toch bedingen. Onthoud in dat geval dat dit wettelijk verboden is en dat je nooit afstand kan doen van de morele rechten in je werk.
Kan je als freelancer ook genieten van fiscale voordelen?
Als je freelancecontract geen regeling bevat over de auteursrechten kan je jouw opdrachtgever hierover aanspreken. Zoals hierboven vermeld maak je best het onderscheid tussen enerzijds de vergoeding voor je geleverde prestaties en anderzijds de vergoeding voor je gebruiksrechten.
Ook als je contract reeds een auteursrechtelijke regeling bevat, kan je mogelijks nog een bijkomend financieel voordeel verwerven.
Als auteur-natuurlijke persoon kan je immers genieten van een fiscaal voordeel: sinds 1 januari 2008 bestaat een fiscaal gunstig regime voor de natuurlijke persoon die een inkomst ontvangt uit zijn auteursrechten. Voor een maximaal brutobedrag (ter info; in 2019 bedroeg dat €61.200) wordt dat inkomen als roerend beschouwd en bedraagt het belastingtarief op deze inkomsten slechts 15%.
Werk je onder de vorm van een rechtspersoon? Ook dan is er een mogelijkheid tot fiscale optimalisatie. Het is namelijk niet je vennootschap die de creatieve prestaties levert, maar jij als natuurlijke persoon. Je vennootschap kan je wel vergoeden voor die creaties, naast de vergoeding die je jezelf eventueel uitkeert als bedrijfsleider.
Opgelet; er zijn wel een aantal voorwaarden verbonden aan dergelijke constructies. Het is dus aangewezen om een regeling rond je auteursrechten goed voor te bereiden en contractueel vast te leggen, onder meer in samenspraak met je accountant en rekening houdend met je personenbelasting.
Conclusie
In het algemeen raden wij je steeds aan om duidelijke afspraken met je opdrachtgever te maken omtrent de auteursrechtelijke aspecten van je freelancewerk. Dat levert enkel maar voordelen voor jou op. Op die manier krijg je een beter zicht over waar welke rechten zich in jouw werk bevinden. Door de auteursrechten in je werk te exploiteren kan je ook bijzondere financiële en fiscale voordelen bekomen. Ga je als freelancer een nieuwe opdracht aan? Bespreek dan zeker met je opdrachtgever een mogelijke bijkomende vergoeding voor de gebruiksrechten in je werk. Ook jouw opdrachtgever zal door goede contractuele afspraken onaangename verrassingen kunnen vermijden.
Meer info?
Heb je nog andere vragen over het auteursrecht? Twijfel je of je aanspraak kan maken op een aparte auteursrechtelijke vergoeding? Benieuwd of je in aanmerking komt voor de fiscale optimalisatie van inkomsten die mogelijk als een vergoeding voor je auteursrechten kunnen worden beschouwd? Neem gerust contact met ons op: www.monardlaw.be/nl/contact.