"Exploring the future of work & the freelance economy"
SLUIT MENU

Het freelancestatuut verdringt de klassieke arbeidsovereenkomst

Het statuut van freelancer en consultant is aan sterke opmars begonnen”, schrijven Monique Verbraecken en Rebecca Caebergs in hun boek Samenwerken met freelancers, consultants of actoren uit de platformeconomie. Waarom is dat zo?

“De hedendaagse veranderingen in de maatschappij maken dat de klassieke arbeidsovereenkomst meer een meer in verdrukking komt”, zeggen Monique en Rebecca in hun boek. Volgens hen wensen werknemers meer en meer flexibiliteit, vrijheid en zelfstandigheid in de wijze waarop zij hun takenpakket uitvoeren, zonder dat zij de klassieke voordelen verbonden aan het werknemersstatuut verliezen. Welke gevolgen heeft die evolutie op de arbeidsmarkt en onze samenleving?

Hoe komt het dat de klassieke arbeidsovereenkomst meer en meer in verdrukking komt?

Monique en Rebecca: “De mentaliteit van de mensen is de afgelopen decennia enorm veranderd. We zijn allemaal assertiever en we hechten nu veel belang aan zelfbeschikking. Dat wordt versterkt door de digitalisering en de platformeconomie waardoor onze flexibiliteit en autonomie nog toeneemt.”

Waarom is het statuut van freelancer en consultant aan een sterke opmars begonnen?

“Zowel de werkgevers als de werknemers zijn vragende partij voor flexibelere arbeidsrelaties. Voor de werknemer betekent dat de mogelijkheid om diverse projecten bij verschillende werkgevers te combineren en zelf de werktijden te organiseren. Voor de werkgever betekent dat hij voor elk specifiek project het juiste talent kan inschakelen.”

Werknemers wensen meer flexibiliteit, vrijheid en zelfstandigheid zonder dat zij de klassieke voordelen verbonden aan het werknemersstatuut verliezen. Hoe ziet u dat evolueren?

“Dat zal op termijn tot serieuze uitdagingen leiden voor ons stelsel van sociale zekerheid. Onze sociale zekerheid is in belangrijke mate geënt op een arbeidsmarkt waarbij de werknemers de meeste bijdragen leveren.”

“Wanneer meer en meer werknemers het werknemersstatuut verlaten, stelt zich de vraag of er geen harmonisering van de sociale zekerheidsbijdragen voor de verschillende arbeidsvormen noodzakelijk is. Hierbij ook rekening houdend met de vergrijzing van onze samenleving.”

“Daarbij dreigt ook het arbeidsinkomen als heffingsgrond voor de sociale zekerheid in de toekomst een wankele basis te worden. Ons sociaal zekerheidssysteem is nu heel solidair. Hoe kunnen we die blijven garanderen? En hoe kunnen we de klassieke voordelen verbonden aan het werknemersstatuut zoals werkloosheidsuitkering, vakantiegeld, ziekte-uitkering, … behouden?”

“De veranderende arbeidsmarkt en de veranderende sociale verhoudingen zullen een moeilijke denkoefening worden voor onze beleidsmensen. Die denkoefening mag niet gebeuren op Belgisch of op Europees niveau, maar wel op wereldniveau.”

Wat zijn de do’s en don’ts?

“Eens je de keuze hebt gemaakt voor het statuut als zelfstandige of als werknemer, dien je hiervan de gevolgen te dragen. Doe je dat niet, dan kan dat aanleiding geven tot een herkwalificatie als schijnzelfstandige of als schijnwerknemer, met alle gevolgen van dien.”

“Een herkwalificatie van zelfstandige naar werknemer kan bijvoorbeeld aanleiding geven tot eventuele looneisen, vorderingen vakantiegeld, eindejaarspremies, opzeggingsvergoedingen, … Ook qua sociale zekerheid kan een herkwalificatie de oorzaak zijn van navorderingen, boetes, interesten en verhogingen.”

“De freelancer of consultant zal misschien geneigd zijn om te kiezen voor een werknemersstatuut omdat dit statuut tal van voordelen biedt zoals sociale zekerheid, een vast inkomen en een eindejaarspremie. Maar hij zal dan wel moeten aanvaarden dat zijn vrijheid in de organisatie waar hij werkt, beknot wordt.”

“Opdrachtgevers die prefereren om samen te werken met een zelfstandige, zal de gevolgen van die keuze moeten respecteren. Hij zal moeten aanvaarden dat hij geen gezag, leiding of toezicht kan uitoefenen op de freelancer of consultant. In de meeste gevallen kan hij ook geen werkschema opleggen.”

Welke invloed hebben technologische ontwikkelingen op de samenwerkingsvormen?

“Die invloed is bijzonder groot. Technologische ontwikkelingen zoals artificiële intelligentie, digitalisering, robotisering, … zullen ons economisch- en arbeidsmodel grondig wijzigen. Dat zien we nu al in de flexibilisering en de platformeconomie. Concrete toepassingen zien we onder meer in het thuiswerken en telewerken waar er toch een permanente verbondenheid mogelijk is, hoewel je niet fysiek aanwezig bent op de arbeidsplaats.”

Wat is de functie van een deel- of platformeconomie? En wat zijn de gevolgen?

“Online platformen die vraag en aanbod bijeenbrengen op verschillende domeinen zijn mee verantwoordelijk voor de verschuiving van traditionele tewerkstelling naar onzekerdere arbeidsvormen en beïnvloeden ook de sociale zekerheid en de sociale bescherming zoals je die vandaag kent.”

“Kijk maar naar de bijkluswet van 2018 waarbij je onbelast mag bijklussen tot 6.130 euro per jaar. Onder die platformmedewerkers zien we twee soorten. Diegenen die bijklussen als een springplank voor een eigen zaak en stopt met ‘bijklussen’ wanneer de bovengrens bereikt is. En diegenen die werkelijk afhankelijk zijn van het inkomen uit het platformwerk. Die laatste groep is het meest kwetsbaar en het minst beschermd.”

“Welk statuut genieten die platformmedewerkers? ZIjn dat werknemers of zelfstandigen? Of moet er een derde statuut bijkomen? Tot nu toe is er daar geen eensgezindheid. Meer zelf, er is nog steeds geen duidelijkheid wat de functie van het platform is in relatie opdrachtgever / platform / uitvoerder.”

“En hoe is de flexibiliteit van de arbeidsmarkt kenmerkend voor het platformwerk? Het gaat meestal over kleine klussen die worden uitgevoerd en die verzoend kunnen worden met een sociale bescherming.”

“Waar vandaag het aandeel van de arbeid verricht binnen de platformeconomie nog beperkt is, zien we dat jaarlijks groeien. Daarom is het belangrijk dat de ontwikkelingen strikt opgevolgd worden en dat het statuut van de platformmedewerker verduidelijkt wordt.”

“Om de sociale zekerheid en de sociale bescherming van een steeds groter aantal medewerkers buiten de traditionele arbeidsmarkt te garanderen en de financiële houdbaarheid van de sociale zekerheid mogelijk te maken, stelt zich ook de vraag naar een alternatieve financiering van de sociale zekerheid.”

Extra tip?

“Het is beter om te voorkomen dan te genezen, dat is onze tip. Of je nu een opdrachtgever, hr-medewerker of freelancer bent, laat je bijstaan bij het organiseren van een tewerkstelling. Zo kan een eerste verificatie door een juridische specialist van de arbeidsovereenkomst of de zelfstandige samenwerkingsovereenkomst later veel discussie vermijden.”

“Die kost zal lager uitkomen dan de lange, kostelijke juridische procedure waar jij noch de ander de andere partij zijn tijd en energie wil insteken. Uiteindelijk wil iedereen zich concentreren op hun core business.”

Het boek

Voor een meer uitgebreide analyse, lees het boek Samenwerken met freelancers, consultants of actoren uit de platformeconomie.

Nathanella Monsaert
Nathanëlla Monsaert is redacteur en grafisch vormgever. Met haar jarenlange ervaring werkt ze elke communicatie uit van A tot Z. Of hoe ze het liever zelf zegt: van A naar Beeld. Ze is een storyteller pur sang en gaat voor NextConomy vooral op zoek naar boeiende verhalen bij freelancers. Bekijk alle berichten van #Nathanella Monsaert