"Exploring the future of work & the freelance economy"
SLUIT MENU

De impact van de nieuwe arbeidsvormen op de sociale dialoog.

“Van zodra de “Baby Boomers” de arbeidsmarkt zullen hebben verlaten, zullen de nieuwe arbeidsvormen in België de trend worden.”

Dit zegt Frank Vander Sijpe in een dubbel interview met het Tijdschrift van de Raad dd. april 2019. NextConomy deelt graag dit interview en de visie op de toekomst van onze arbeidsmarkt van twee experten ter zake.

Wat verstaat men onder “nieuwe arbeidsvormen”?

Frank Vander Sijpe: Onder “nieuwe arbeidsvormen” wordt elke vorm van tewerkstelling verstaan, die niet uit een contract van onbepaalde duur bestaat: tijdelijke contracten, uitzendkrachten, multi-jobs, zelfstandigen, aanvullende zelfstandigen, enz. De groep die door al deze personen wordt gevormd, is dus zeer groot en heterogeen (profiel, opleidingsniveau, motivatie, enz.) en wordt moeilijk met alle vereiste finesse waar te nemen en te analyseren. Hij vormt een steeds bredere “grijze zone” tussen de traditionele werknemer en zelfstandige. De huidige definities en instrumenten geven niet langer een voldoende duidelijk beeld van hun behoeften, motivaties en de risico’s die zij lopen of voor andere actoren vormen.


Frank Vander Sijpe is Directeur van de afdeling HR Research, het competentiecentrum van de Securex-groep. Het onderzoek van HR Research richt zich op thema’s en trends op het gebied van human resources in België, zoals motivatie, leiderschap, ziekteverzuim, personeelsverloop en de nieuwe arbeidsvormen.


 

Frédéric Naedenoen: Het is echter mogelijk om deze realiteit te benaderen door zich op statistieken te baseren, maar ook door een “dimensionale” analyse te maken. In het kader van ons eerste “Focus Report” met Securex hebben we geprobeerd om in te gaan op de verschillende situaties met betrekking tot de graad van autonomie, die het belangrijkste criterium is om arbeidsverhoudingen te onderscheiden: biedt het statuut een zekere autonomie? Wat is de graad van vrijheid in de inhoud van het werk? In de werkomstandigheden? Al deze elementen maken het mogelijk om de autonomie te bepalen en om zeer uiteenlopende situaties tussen deze elementen te belichten. Een dimensionale analyse maakt het ook mogelijk om snel de risico’s in een zekere werksituatie te bepalen.


Frédéric Naedenoen is Hoogleraar aan het HEC Luik en Onderzoeker aan het “Laboratoire d’Etudes sur les Nouvelles formes de Travail, l’Innovation et le Changement” (LENTIC). Zijn expertise ligt op het gebied van Human Resources Management en Change Management. Zijn huidige werkzaamheden zijn gericht op de impact van de nieuwe arbeidsvormen op het personeelsbeleid (HR-beleid, sociale dialoog, enz.).


 

Hoe is de situatie nu in België en in Brussel? Is er een verschil tussen de Gewesten?

Frédéric Naedenoen: We hebben kunnen vaststellen dat de context verschilt naargelang de Gewesten. Als men Vlaanderen en zijn tekort aan banen als voorbeeld neemt, is de kans groter om personen waar te nemen die zich als zelfstandige gaan vestigen en die over hun arbeidsvoorwaarden onderhandelen. In Brussel en Wallonië is de werkloosheidsgraad hoger en het aantal arbeidskrachten groter, zodat het waarschijnlijker is om er situaties waar te nemen waarin de werknemer minder keuzevrijheid en onderhandelingsmacht met betrekking tot de inhoud en de voorwaarden van zijn werk heeft.

Frank Vander Sijpe: Dit hangt ook af van het profiel van de werknemer en van de sector. In de zorgsector, waar de vraag naar arbeidskrachten voortdurend toeneemt, is het contract van onbepaalde duur nog steeds sterk aanwezig. Wat het profiel betreft, zijn personen met een laag opleidingsniveau en inkomen, die dus een baan nodig hebben, ook degenen die flexibeler zullen zijn met betrekking tot de verschillende soorten contracten.

Welke factoren kunnen dit fenomeen verklaren?

Frank Vander Sijpe: De nieuwe arbeidsvormen zijn het resultaat van een snel veranderende omgeving, waaronder de technologie. Digitalisering biedt nieuwe mogelijkheden, die op hun beurt nieuwe behoeften aan flexibiliteit met zich meebrengen. In plaats van deze omgeving te ontkennen, is het beter om zich eraan aan te passen en om ermee te leren leven.

Frédéric Naedenoen: Vanuit het oogpunt van de sociale dialoog betekent deze nieuwe omgeving dat werkgevers, die met meer ondernemingen dan voorheen moeten concurreren, flexibeler moeten zijn en een evenwicht moeten vinden tussen stabiliteit en flexibiliteit om aan de nieuwe eisen te voldoen. De werknemer concurreert dan weer met andere werknemers die hetzelfde werk aan de andere kant van de wereld kunnen doen. De verwachtingen van deze twee actoren zijn in grote mate in de richting van meer flexibiliteit geëvolueerd.

Frank Vander Sijpe: Hoe veiliger een werkomgeving is, hoe minder mobiliteit er is, omdat de mensen zich dan gaan vestigen. Hoe minder risico’s, hoe minder inspanningen de werknemer zich zal getroosten om de verantwoordelijkheid voor zijn loopbaan en kennis te nemen. Het grote debat dat zich de komende jaren zal stellen, zodra de “Baby Boomers” (geboren tussen 1945 en 1965) de arbeidsmarkt zullen hebben verlaten, zal zijn om te weten of we sociale verplichtingen willen creëren zoals voorheen, of dat we liever een partnerschap tussen zelfstandigen en semi-zelfstandigen willen opbouwen om zo ervan verzekerd te zijn altijd over de juiste kennis op de markt te beschikken.

Welke opportuniteiten en risico’s zijn er aan de nieuwe arbeidsvormen verbonden?

Frank Vander Sijpe: Eén van de uitdagingen met betrekking tot de nieuwe arbeidsvormen is de afstemming van het privéleven op het beroepsleven, gezien de grens tussen beide steeds minder relevant zal worden. Dit is een eenvoudig gevolg van de digitalisering, dat men zal moeten aanvaarden en vervolgens beheren. Iedereen is natuurlijk vrij om zijn eigen werktempo en levensstijl te kiezen, zonder te ontkennen dat de grens tussen privé en beroepsleven verdwijnt, wat nu al aan het gebeuren is en binnenkort een vaststaand feit zal zijn.

Welke impact hebben de nieuwe arbeidsvormen op de sociale dialoog?

Frédéric Naedenoen: Ik ben van mening dat de structuur van de sociale dialoog zich op dit moment niet leent voor de flexibiliteit van de nieuwe arbeidsvormen. Er is nochtans een manier om dit kader te wijzigen om deze autonome werknemers beter te integreren. Dit is trouwens destijds ook voor de uitzendkrachten gebeurd, via de specifieke Collectieve overeenkomst voor de uitzendsector. Er zijn nog andere manieren, zoals het op één lijn brengen van de sociale bescherming van zelfstandigen met deze van werknemers. Als we nog verder gaan, is er ook nog de oplossing van het universeel inkomen, voor zover dit op het volledige Europese grondgebied zou kunnen worden toegepast.

Frank Vander Sijpe: Naar mijn mening zullen drie actoren de rechten en belangen van de werknemers kunnen verdedigen: hetzij de vakbonden, hetzij platformen die in zekere zin de rol van de voormalige gilden zouden spelen, hetzij de wetgevende macht die dan in staat zou zijn om alle werknemers gemeenschappelijke oplossingen te bieden. Ik denk ook dat we iets nieuws zullen moeten creëren, ook al zal dit waarschijnlijk heel lang en ingewikkeld zijn om uit te voeren, maar o zo noodzakelijk voor de toekomstige arbeidsmarkt. In ieder geval zal men een beslissing moeten nemen, om te voorkomen dat de situatie ons uit de handen glipt.

Waarop moeten de sociale partners zich voorbereiden? En hoe?

Frank Vander Sijpe: In eerste instantie moeten ze zich realiseren dat de nieuwe arbeidsvormen vanaf 2025 de trend in België zullen worden, zodra de “Baby Boomers” de arbeidsmarkt zullen hebben verlaten. De ondernemingen zullen dan moeten overwegen om deze personen al dan niet te vervangen, en zo ja, met welke soorten contracten. De vakbonden zullen, wat hen betreft, moeten nadenken over een manier om deze nieuwe soorten werknemers te integreren, om te voorkomen dat deze op termijn van de sociale dialoog zouden worden uitgesloten.

Bron: https://esr.irisnet.be/publicaties/le-journal-du-conseil/april-2019

Securex is the partner for startups and experienced self-employed people or SMEs, as well as large corporations and public institutions. Bekijk alle berichten van Securex