"Exploring the future of work & the freelance economy"
SLUIT MENU

Monica De Jonghe (VBO): “Rigiditeit van het arbeidsrecht leidt tot keuze voor lossere samenwerkingsvormen”

De kersverse Directeur-Generaal van het VBO vindt het niet nodig een apart statuut uit te werken voor freelancers. Belangrijker is het, zo zegt Monica De Jonghe, om het arbeidsrecht te moderniseren zodat atypische statuten niet nodig zijn om flexibel te werken.

Monica De Jonghe neemt er de grafieken bij, zowel Europese cijfers als nationale gegevens van de Nationale Bank, het Rijksinstituut voor de Sociale Verzekeringen der Zelfstandigen en Steunpunt Werk. “De cijfers tonen aan dat er de laatste jaren –in volle digitalisering – in België noch in Europa noemenswaardige verschuivingen zijn (geweest) van het werknemersstatuut naar het zelfstandigenstatuut. De werkgelegenheid groeit, zowel het aantal werknemers als het aantal zelfstandigen, maar de verhouding tussen beide blijft dezelfde. Er is geen reden om aan te nemen dat dit in de toekomst zou veranderen”, klinkt het nuchter. “Ook het aantal mensen dat verschillende jobs combineert, is in verhouding niet noemenswaardig gestegen.”

Ze is er ook van overtuigd – opnieuw haalt ze er studies bij, in dit geval van Randstad en het Amerikaanse Bureau of Labor Statistics – dat jongeren zich vandaag nog steeds voor lange tijd willen binden aan een werkgever. “Elementen als een vast loon, werkzekerheid en werksfeer zijn belangrijke criteria om voor een werkgever te kiezen”, zegt ze. “Contracten van onbepaalde duur blijven de norm: het gaat om ongeveer 90 procent van de werknemers. De jobs die gecreëerd worden zijn voornamelijk voltijdse jobs of jobs de minstens 2/3 bedragen.”

Bewuste keuze

De Directeur-Generaal wil met deze cijfers in eerste instantie doemdenkers, die vrezen dat alle klassieke jobs zullen verdwijnen en vervangen worden door freelance-opdrachten, van antwoord dienen. Ze merkt op dat de typische voorbeelden die diezelfde doemdenkers steeds aanhalen, Deliveroo op kop, niet gelijkgesteld mogen worden met de freelance-economie. “Ik denk dat er meer en meer freelancers zullen komen, en daar is ook geen probleem mee zolang die mensen bewust voor dat statuut kiezen”, zegt ze.

Maar, voegt ze toe, de rigiditeit van het Belgische arbeidsrecht zou wel eens voor een verschuiving ‘uit noodzaak’ kunnen zorgen. “In de toekomst kan de rigiditeit van het arbeidsrecht de keuze voor lossere samenwerkingsvormen motiveren, zeker wanneer het gebrek aan flexibiliteit partijen daar in zekere zin toe dwingt”, zegt ze. Voor haar is dat een reden om het arbeidsrecht aan te passen, zodat moderne manieren van werken “kunnen ingepast worden in de regels van het arbeidsrecht” – versta: vastgelegd in een arbeidscontract – veeleer dan dat er ‘nieuwe’ samenwerkingsvormen ontstaan.

Welke flexibiliteit Monica De Jonghe nodig acht? “Ons arbeidsrecht is nog steeds gebaseerd op een industrieel model, en in het bijzonder de regels omtrent arbeidstijd zijn verouderd. De complexiteit maakt dat flexibele vormen van arbeid niet meer mogelijk zijn binnen het kader van een arbeidsovereenkomst. Bedrijven worstelen daar echt mee…”

Of de schaarste op de arbeidsmarkt daar impact op heeft? “In een markt waar de vraag het aanbod overstijgt zal de aanbieder van werk – de sollicitant dus – in een betere onderhandelingspositie staan en kiezen voor het statuut dat het meest aansluit bij zijn of haar eisen. Bedrijven daarentegen zullen talenten liever aanwerven met een arbeidsovereenkomst, omdat zij een grotere garantie hebben op retentie. Indien een nood aan freelance jobs bestaat, zal dat voor heel specifieke opdrachten zijn.”

Level playing field

Of ze een rol ziet voor platformen als intermediair tussen bedrijven en freelancers? Ja, zegt Monica De Jonghe, een platform kan inderdaad vraag en aanbod van werk gemakkelijker bij elkaar brengen en in die zin zorgen voor een performantere arbeidsmarkt. “VBO staat positief tegenover deze nieuwe vormen van werk zolang platformen, die een commerciële activiteit uitoefenen, aan dezelfde regels onderworpen zijn als alle andere bedrijven in dezelfde sector. Dit is noodzakelijk om het level playing field te waarborgen.”

In dezelfde lijn waarschuwt ze voor ‘portage salarial’, een systeem dat in Frankrijk gereglementeerd is, maar hier op de rand van de wettelijkheid balanceert. “Er zijn blijkbaar wel spelers op de markt die freelancers een werknemersstatuut aanbieden om op die manier de voordelen te genieten van het sociaal statuut van werknemer (de zogenaamde ‘portage salarial’), wat strikt genomen onwettig is. Partijen die kiezen voor een bepaalde vorm van tewerkstelling, moeten daar alle gevolgen van dragen. Van zodra partijen een schijnconstructie opzetten, is het essentieel dat dit wordt doorprikt door efficiënte controles (met gebruik van knipperlichten en datamining en -matching) en moeten de partijen daar alle negatieve gevolgen van dragen. Illegale constructies die een structureel karakter hebben en met als voornaamste doelstelling om oneigenlijke voordelen te genieten, zetten druk op het level playing field, en gaan soms ook gepaard met sociale uitbuiting.”

Geen derde statuut nodig

VOKA pleit voor een derde statuut voor freelancers. Monica De Jonghe ziet dat anders. “Wij zijn niet voor een derde statuut. Dit zorgt voor bijkomende complexiteit voor alle betrokken partijen, toegenomen risico op herkwalificaties met meer rechtsonzekerheid en meer grijze zones tot gevolg. Dit blijkt uit andere landen waar men een dergelijk derde statuut heeft gecreëerd, zoals in Engeland en Italië. Het is ook niet duidelijk wat een dergelijk statuut zou bieden op het vlak van rechten en welke contractuele bescherming het zou bieden. In de NAR hebben de sociale partners zich uitgesproken tegen een derde statuut, om de eenvoudige reden dat de huidige regelgeving voldoende adequaat is om het statuut te bepalen. De sociale partners vragen aan de beleidsmakers om te zorgen voor een efficiënte en adequate controle om misbruiken tegen te gaan.”

Freelance journalist. Doet van horen, zien en schrijven over o.a. HR en de arbeidsmarkt. Bekijk alle berichten van Timothy Vermeir