"Exploring the future of work & the freelance economy"
SLUIT MENU

SERV: “Uitdaging en knelpunten freelancers vragen om veelzijdige beleidsaanpak”

Is freelance werk ook werkbaar werk? In het rapport Freelancers in Vlaanderen schetst de Stichting Innovatie & Arbeid (SERV) een gedetailleerd beeld van de steeds toenemende groep van freelancers.

De belangstelling voor freelancers en hun positie op de arbeidsmarkt groeit. Maar wie deze nieuwe zelfstandige ondernemers precies zijn, hoe groot deze uiterst diverse groep is, welk werk ze doen en hoe tevreden ze zijn over hun bestaan is niet zo duidelijk. Dat was voor de Stichting Innovatie & Arbeid aanleiding om deze groep ondernemers in kaart te brengen in het rapport Freelancers in Vlaanderen (.pdf) gepubliceerd op 19 oktober 2017.

Met dit onderzoek vraagt onderzoeker bij de SERV Katrien Penne om meer aandacht voor de freelancers. Katrien Penne laat in het rapport zien dat freelancers over veel aspecten tevreden zijn, maar dat er ook nog tal van uitdagingen en knelpunten zijn. “Er is nood aan een veelzijdig beleidsaanpak”, zegt Katrien Penne.

Wie is de freelancer?

De Stichting Innovatie & Arbeid stelt vast dat er geen eenduidige definitie bestaat van het begrip freelancer en er is ook geen specifiek juridisch statuut. Daardoor ontbreken ook aparte statistieken over deze groep.

Voor het onderzoek hanteert de SERV volgende definitie:  freelancers zijn zelfstandigen zonder personeel die als zakelijke dienstverstrekker actief zijn op tijdelijke of projectbasis.

Een freelancer is voor de SERV dus een zelfstandige ondernemer die geen personeel heeft en zijn eigen arbeid, kennis of creativiteit tijdelijk of in opdracht verhuurt aan bedrijven.

Gereglementeerde of vrije beroepers zoals een advocaat of architect worden niet beschouwd als freelancer. “Freelancen is een eigentijdse werkvorm die niet specifiek gebonden is aan een bepaalde sector, maar diverse functies en opdrachten kan inhouden, die de dienstverstrekker op grond van zijn eigen kennis, creativiteit of arbeid vervult. De freelancer beschikt hierbij over een grote autonomie inzake werkorganisatie”, schrijft Katrien in het onderzoek.

Hoeveel freelancers?

Op basis van de FOD Economie, raamt de SERV het aantal freelancers in Vlaanderen op zo’n 120.000 personen (2015). Dat is volgens de onderzoekers 5 tot 7 freelancers per 100 werkenden, waarvan 4 à 5 in hoofdberoep en 1 à 2 in bijberoep.

Freelancers behoren binnen de zelfstandigenpopulatie tot het groeiende segment van de nieuwe zakelijke diensten.

Volgens het rapport wordt deze groei in de hand gewerkt:

  • door de verzelfstandiging in sommige sectoren en beroepen
  • de digitalisering met opdeling van functies en opdrachten in kleinere zelfstandige deeltaken
  • de shift van job naar work/task
  • de begunstiging van een ondernemende cultuur en opstartend ondernemerschap
(Bron: Freelancers in Vlaanderen, SERV 2017)

 

De opkomst van freelancers past evenzeer in een bredere globale tendens van afname van het aandeel van standard work (de voltijdse betrekking van onbepaalde duur) ten gunste van non-standard work (self-employed, deeltijds of voltijds tijdelijk werk, permanent deeltijds werk), staat er in het rapport te lezen.

Sectoren waarin freelancers actief zijn

De groep van 120.000 freelancers is onder te verdelen in de volgende niches:

  • management- en bedrijfsadvies (31%)
  • communicatie, reclame, vormgeving en fotografie (23%)
  • ICT-dienstverlening (17%)
  • bedrijfsondersteunende diensten (11%)
  • kunst en amusement (10%)
  • training en opleiding (8%).

Rechtsvorm

Iets meer dan de helft van deze groep heeft een vennootschap.

  • 44% eenmanszaak, zonder rechtsvorm
  • 56% vennootschap

Indeling in dienstverlening

De manier van werken, de aard van de opdrachten, de prijsbepaling en de manier waarop een freelancers aan zijn opdrachten komt is zeer divers. Katrien Penne deelt daarom de grote groep freelancers in in drie niches, gebaseerd op de soort dienstverlening die ze verstrekken:

  • Kennisintensieve dienstverlening: consultancy voor het management, ICT-project, HR-project, technische projecten,…
  • Creatieve dienstverlening: reclame en communicatie, fotografie, mode, design, inrichting, audiovisuele sector, geschreven media, nieuwe media, web-bouwen, muziek, kunsten, organisatie van events,…
  • Faciliterende dienstverlening: specifieke opdrachten, repetitief IT-werk, administratie, enquêtes afnemen, koerierdiensten, brieven plooien, feestmanden samenstellen, sales, vertalingen,…

De verschillen tussen die groepen wordt als volgt samengevat:

(Bron: Freelancers in Vlaanderen. SERV 2017)

Motieven opdrachtgevers

Een van de redenen van de groei van het aantal freelancers, is de toenemende vraag naar  freelancers.  Voor opdrachtgevers of inhuurders vormt het plug and play-karakter van freelancers een belangrijke overweging, wanneer ze staan voor een tijdelijke behoefte aan specialistische kennis, pieken in het gewone werk of voor specifieke projecten, staat er in het rapport.

In ongeveer tien procent van de gevallen zouden freelancers ingehuurd worden via tussenkomst van een intermediaire onderneming die gespecialiseerd is in het aanleveren van extern personeel.

Langs de kant van de inhuurders constateerde de SERV de volgende tendensen:

  • De ontwikkeling van de managed services providers die op ondernemingsniveau de inzet van alle extern personeel centraal stroomlijnen.
  • Een trend tot direct sourcing of het rechtstreeks aantrekken van kandidaten door grotere bedrijven. Dat kan leiden tot total talent acquisition waarbij het onderscheid tussen vast en flex personeel minder op de voorgrond treedt.
  • Het toegenomen belang van het begrip goed opdrachtgeverschap als een meer duurzaam model voor de inzet van freelancers in een onderneming.

Meer aandacht nodig voor freelancers

“De context waarin freelancers werken, evolueert snel. Het ontbreken van een uniforme definitie verhindert dat het beleid aandacht heeft voor deze groeiende groep op de arbeidsmarkt,” zo schrijft Katrien Penne, auteur van het rapport. Ze ziet dit rapport als een voorzet om meer aandacht te vragen voor freelancers. “Dé freelancer bestaat niet. Er is dus nood aan een veelzijdige beleidsaanpak.”

Volgens Katrien Penne zijn er meer dan genoeg knelpunten en uitdagingen. Freelancers in de intellectuele diensten zijn opvallend tevreden met hun jobkeuze (84%) en 78% is tevreden over de onafhankelijkheid van het werk. Tegelijkertijd is slechts 16% van hen tevreden over hun sociaal statuut. Ruim een kwart (29%) heeft problematische werkstress en nog eens een kwart (26%) heeft problemen om werk en privé met elkaar te combineren. Vooral de hoge werkdruk (40%) bedreigt de werkbaarheid van de job.

Verder staat volgens het rapport het verdienmodel van bepaalde groepen van freelancers onder druk door een neerwaartse tarievendruk. Men is onzeker over de toekomst van werk en inkomen. “Soms ontbreken contracten of bevatten ze valkuilen (onder meer rond intellectuele eigendom en betalingstermijnen) of zijn ze te nemen of te laten. De grens tussen freelancewerk en schijnzelfstandigheid is soms dun. Daarnaast springen de voordelen op het werk en de verschillen in statuut in het oog tussen de zelfstandige freelancer en de vaste medewerker in loondienst bij eenzelfde opdrachtgever. Zo’n verschillen doen de vraag rijzen of een specifiek statuut nodig is voor freelancers”, zegt Katrien Penne.

Nathanella Monsaert
Nathanëlla Monsaert is redacteur en grafisch vormgever. Met haar jarenlange ervaring werkt ze elke communicatie uit van A tot Z. Of hoe ze het liever zelf zegt: van A naar Beeld. Ze is een storyteller pur sang en gaat voor NextConomy vooral op zoek naar boeiende verhalen bij freelancers. Bekijk alle berichten van #Nathanella Monsaert

4 reacties op dit bericht

  1. Ik werk als freelancer in hoofdberoep en ik heb toch enkele bemerkingen bij dit artikel. Ik heb gemerkt dat je freelancers kan opdelen in 2 grote groepen: zij die ervoor kiezen om zelfstandige te worden en zij die ertoe gedwongen zijn door tendenzen in hun sector. Dat kan je ook anders formuleren: je hebt freelancers met een ondernemersmentaliteit en freelancers met een werknemersmentaliteit. Die laatste groep zit dus eigenlijk in een statuut waar ze niet gelukkig mee zijn en voor hen is dat een zeer kwalijke evolutie. Ik kan voor hen het behoud van het vaste contract van onbepaalde duur alleen maar aanmoedigen.

    Maar de freelancers met een ondernemersmentaliteit, zij die ervoor hebben gekozen, zijn wel degelijk volwaardige zelfstandigen. Zij houden van de onafhankelijkheid, van de vrijheid de meest interessante projecten uit te kiezen, van het “eigen baas” zijn. En zij zijn geen vragende partij voor een apart statuut.

    Hét grote knelpunt waar zij het wel moeilijk mee hebben, is de kostprijs van de sociale zekerheid en de belastingen. Als zelfstandige zonder vennootschap betaal je namelijk procentueel het meest van de hele beroepsbevolking: 45-55%. Daar staat tegenover dat je bij ziekte de eerste maand geen geld trekt. Dat zou teruggebracht worden tot 2 weken heb ik onlangs gelezen. Mja, voor een werknemer is dat dus vanaf dag 1.

    Als je er dan bij stilstaat dat je een eenmanszaak aanhoudt tot een bepaalde omzet (en het pas over een bepaalde grens interessant wordt om een vennootschap op te zetten), dus dat bij deze zaken niet de grote winsten in omloop zijn, is dat wel nogal een zure appel. De oplossing ligt dan eerder in een betere regeling van de sociale zekerheid en belastingen (regering, waarom krijgen vennootschappen belastingverlaging en eenmanszaken niet?) i.p.v. een apart statuut.

    Laat freelancers volwaardige zelfstandigen zijn maar wel met een eerlijke verdeling van de lasten tussen hen, de vennootschappen en de werknemers!

    • @Sara, dank voor je reactie. Interessante gedachtelijn. In GB is onlangs het Taylor rapport uitgebracht over freelancers. Daarin constateren ze ook deze tweedeling. Met een advies om naar een ondernemersstatuut ook een statuut te maken voor wat zij ‘dependent contractors’ noemen. Een tegenargument daarbij is dat met zo’n statuut juist het inzetten van ‘afhankelijke freelancers’ eerder makkelijke dan moeilijker gemaakt wordt. In Nederland is net het plan gelanceerd om met een minimumtarief te gaan werken, dat het inzetten van freelancers door bedrijven aan de echt onderkant van de arbeidsmarkt gaat voorkomen.

      • Hallo Hugo-Jan,

        Ik ben niet zo vertrouwd met het Engelse systeem, maar het lijkt me inderdaad zo dat “dependent contractors” de situatie eerder verergeren dan verbeteren. Ik vind eerder dat de keuze tussen een nieuwe werknemer, een uitzendkracht of een freelancer door een bedrijf afhankelijk is van het werk dat het aanbiedt. Als het bedrijf een voltijdequivalent in te vullen heeft, hoort het een werknemer in dienst te nemen of, tot max 1 jaar, een uitzendkracht. Als het om een kort project gaat waar voltijds aan moet worden gewerkt, kan het bedrijf kiezen tussen een uitzendkracht en een freelancer. Als het werk geen voltijdequivalent is of het is een opdracht die wordt uitbesteed, kan het een freelancer inschakelen. Dan moet het bedrijf er wel rekening mee houden dat die freelancer daar ook andere opdrachten mee gaat combineren. Volledige beschikbaarheid eisen leidt tot schijnzelfstandigheid.

        Het is als freelancer ook het veiligst om voor max. 1/3 van je inkomen van 1 klant afhankelijk te zijn. Anders ben je te veel inkomen kwijt wanneer die grote klant opeens verdwijnt.

        Daarom zijn schijnzelfstandigheid en de situaties waarin mensen worden “gedwongen” als freelancer te werken voor een bedrijf dat hen eigenlijk in dienst moet nemen zo gevaarlijk: te weinig zekerheid en te weinig vangnet in ruil voor te grote afhankelijkheid. Op die manier werkt een zelfstandige activiteit gewoon niet.

        Het lijkt me dan eerder iets voor de regering om praktijken als schijnzelfstandigheid, nulurencontracten enzovoort te verbieden en op die manier werknemers én zelfstandigen te beschermen.

  2. Ben het helemaal eens met de vorige schrijfster. De lasten zijn enorm als je moet leven van een uurtarief waardoor je enorm veel uren moet kloppen om te kunnen overleven. Als ik dan lees dat grote bedrijven weinig tot geen belastingen betalen, dan is dat toch behoorlijk wraakroepend.
    Een eerlijke verdeling zou het leven voor freelancers een pak makkelijker maken.